Dawno temu w Ameryce

O włoskim reżyserze Sergio Leone świat usłyszał w latach 60. , to wówczas powstały jego słynne spaghetti - westerny "Za garść dolarów", "Za kilka dolarów więcej", "Dobrzy, źli, brzydcy". Triumfalnie powrócił na scenę filmową po 12 latach twórczej stagnacji, prezentując poza konkursem na festiwalu w Cannes w 1984 roku arcydzieło utrzymane w konwencji filmu gangsterskiego. "Dawno temu w Ameryce" - epicka opowieść o przyjaźni, miłości, lojalności i zdradzie - wzbudziła wiele emocji i dyskusji. Niezależnie o skrajnych opinii światowych krytyków, film można śmiało zaliczyć do najwybitniejszych dzieł współczesnej kinematografii. Na sukces składają się: gwiazdorska obsada, sprawna reżyseria, umiejętnie łączone, przeplatające się wątki czasowe, znakomicie oddane realia, żywa, niepozbawiona humoru akcja oraz genialna muzyka Ennio Morricone. Pierwsza część filmu koncentruje się głównie wokół wydarzeń z lat 20. i 30. , w barwnej, realistycznej oprawie uzyskanej dzięki wspaniałym dekoracjom i tłumom statystów, współtworzących nostalgiczny fresk o żydowskich gangsterach z nowojorskiego getta. Wątki drugiej części opowieści, nawiązujące do końca lat 60. - to przede wszystkim pełen melancholii i zadumy rozrachunek z przeszłością. Ujawnia się gorzka prawda o amerykańskich marzeniach, straconych złudzeniach emigrantów, o brutalnym świecie przestępczym, w którym nie ma zwycięzców, są tylko przegrani. Film otwiera i zamyka sekwencja z chińskiej palarni opium, gdzie bohater pogrąża się w narkotykowym transie. Za podstawę scenariusza posłużyła na poły autobiograficzna książka wydana pod pseudonimem - Harry Grey, którą autor napisał w więzieniu Sing Sing podczas odsiadywania 15 - letniego wyroku za zabójstwo. Gangsterska historia sięga 1922 roku. Dawno temu David Aarson (Robert De Niro) poznał i zaprzyjaźnił się z Maxem (James Woods). Mieli wówczas po kilkanaście lat, razem wychowywali się i dorastali w żydowskim getcie w Nowym Jorku. Byli członkami młodzieżowego gangu, okradali pijanych knajpianych gości, żyli z drobnych przekrętów. David przeżywał wtedy pierwszą miłość do ślicznej Deborah, która marzy o karierze primabaleriny. Chociaż dziewczyna darzy sympatią adoratora, jednak nie zamierza nigdy wiązać się z nieudacznikiem i chłystkiem. Potwierdzi to za parę lat, gdy ich drogi znowu się spotkają. Mijają lata. Max i David kierują własnym gangiem, mają wspólne fundusze, nad którymi pieczę sprawuje ich kompan Moe. Robią wielkie interesy na nielegalnym handlu alkoholem. Za morderstwo David trafia na 10 lat do więzienia.Wraz z nadejściem końca prohibicji, który nastąpił w grudniu 1933 roku, gang przeżywa kryzys finansowy. Kompani planują skok na bank. Zgrana niegdyś paczka powoli się rozpada, wybuchają między nimi coraz większe konflikty. W końcu dochodzi do absurdalnej sytuacji. Aby ratować dawnego kompana Maxa, David denuncjuje go w policji. W ten sposób przegrywa wszystko - przyjaźń, pieniądze. Zostaje sam i musi się ukrywać. Po 35 latach wraca do Nowego Jorku. Znajome miejsca i ulice przywołują na nowo dawne przeżycia, w gorzkich wspomnieniach z tamtych lat pojawia się również Deborah.