Żegnajcie, towarzysze

W roku 1989 ludzie zrywali z realnym socjalizmem utrzymywanym przez Związek Radziecki, komunistycznego "wielkiego brata". Potrzebne było masowe poparcie dla lidera rewolucyjnej przebudowy Gorbaczowa - reformatora, demokraty i przywódcy kraju. Tymczasem milicja zatrzymywała popierające go demonstracje i niszczyła transparenty z prodemokratycznymi hasłami. On przecież chciał uratować Związek Radziecki, socjalizm i KPZR. Na początku roku 1990 Litwa ogłasza niepodległość. Azerbejdżan i Tadżykistan stoją w ogniu. W styczniu wybuchają antyormiańskie rozruchy w Baku, stolicy Azerbejdżanu. Trwają przez cały tydzień. Interweniuje sowiecka armia. W wyniku zbrojnej akcji są zabici i ranni cywile, głównie Azerowie. Ogień rozprzestrzenia się na Tadżykistan i jego stolicę Duszanbe. Pod koniec stycznia 1990 roku Gorbaczow dochodzi do wniosku, że Niemcy powinni sami podjąć decyzje dotyczące zjednoczenia. 10 lutego 1990 roku Kohl przebywa w Moskwie. Temat spotkania jest jednoznaczny: zjednoczenie Niemiec. Gorbaczow skapitulował w ciągu kilku dni. Przyniosło to znaczny uszczerbek Związkowi Radzieckiemu. W roku 1990 sowiecka armia opuściła Węgry. W lutym 1990 roku zaczęło się wycofywanie 75 - tysięcznego kontyngentu z Czechosłowacji. 19 października 1991 roku Gorbaczow zgodził się na wycofanie 50 tysięcy żołnierzy pozostających w Polsce. Wycofanie największego sowieckiego kontyngentu zagranicznego, stacjonującego w NRD, zaczęło się w styczniu 1991 roku. Układ Warszawski przestał istnieć. Związek Radziecki wycofał swoje wojska z Europy Wschodniej, a byli sojusznicy zmienili front i przyłączyli się do byłego wroga z czasów zimnej wojny - NATO. 12 września 1990 roku traktat zjednoczeniowy Niemiec podpisali ministrowie spraw zagranicznych czterech byłych państw sojuszniczych oraz obu republik niemieckich. Przedstawicielem Związku Radzieckiego był Eduard Szewardnadze. Republika Rosyjska jako jedna z pierwszych proklamowała niezależność od własnego imperium. Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich dosłownie rozpadł się na części. Utworzone w siedem lat po rewolucji październikowej komunistyczne superpaństwo wyzionęło ducha po długotrwałej chorobie, dość jednak niespodziewanie. Gorbaczow kończył działalność na stanowisku prezydenta ZSRR. 19 sierpnia jego rząd zaplanował pucz, spychając kraj na skraj przepaści. W roku 1991 ludzie odrzucili socjalizm. Odbyli podróż, której punktem wyjścia była wiara w ideały braterstwa i sprawiedliwości. Po drodze dowiedzieli się, że choćby ideał był najpiękniejszy, nie można go narzucić ludziom siłą. Dlaczego? Bo żaden ideał nie może ostatecznie konkurować z wolnością.