Spór o historię

To, że w 1918 roku odrodzone państwo polskie będzie krajem wielonarodowościowym, było oczywiste na długo przed odzyskaniem niepodległości. Przyczyną tego było wykształcenie się w II poł. XIX w. świadomości narodowej ludów zamieszkujących terytorium przedrozbiorowej Rzeczpospolitej, a więc Ukraińców, Litwinów, w pewnym stopniu także Białorusinów. Istotną rolę odegrała w tym także polityka zaborców: germanizacja i rusyfikacja. W obu wypadkach celem było ograniczenie w jak największym stopniu polskości tych ziem. Do tego po rewolucji 1905 roku władze carskie wydały nakaz osiedlania się ludności żydowskiej w zachodnich guberniach cesarstwa, czyli po części na terenach przyszłej Polski. Skutkiem tych procesów było ograniczenie zasięgu żywiołu polskiego, czyli ogółu osób mówiących po polsku, identyfikujących się z polską tradycją i kulturą, gotowych bezwarunkowo poprzeć próby odrodzenia państwowości polskiej. Pytanie o to, czy odrodzona Polska ma być Rzeczpospolitą wielu narodów zgodnie z wizją Piłsudskiego, czy też państwem etnicznie polskim, jak chciał tego obóz Dmowskiego, dzieliło polskich polityków już w okresie walki o granice państwa. Ich ostateczny przebieg nie odpowiadał w pełni żadnemu ze stronnictw. A to oznaczało, że spór o oblicze, o kształt odrodzonej Polski miał trwać przez całe międzywojenne dwudziestolecie. A spory narodowościowe musiały dojść do głosu.