Lot nad kukułczym gniazdem

Film niezwykły, jeden z najważniejszych, jakie powstały w Ameryce w latach 70. i jeden z najwybitniejszych we współczesnym kinie. Uhonorowany w 1975 r. pięcioma Oscarami (dla najlepszego filmu, za reżyserię, scenariusz adaptowany, najlepszą rolę męską - Jack Nicholson, najlepszą rolę kobiecą - Louise Fletcher) oraz nominacjami do tej nagrody w czterech innych kategoriach (za drugoplanową rolę męską, zdjęcia, montaż i muzykę) wywołał prawdziwą sensację. Za podstawę jego scenariusza posłużyła powieść Kena Keseya z 1962 r. , uznana za szczytowe osiągnięcie nurtu literackiego towarzyszącego zjawiskom społecznym tamtych lat, takim jak ruch hippiesów, działalność pacyfistów czy rozkwit sekt religijnych. "Lot nad kukułczym gniazdem" to tytuł symboliczny, zaczerpnięty zwyczajem wielu anglojęzycznych pisarzy z dziecinnej piosenki. Film Formana, którego akcja rozgrywa się w szpitalu psychiatrycznym, stanowi metaforę ludzkiego świata. W tym zamkniętym świecie zarysowują się natychmiast podstawowe problemy ludzkiego współżycia: współzależność wszystkich członków grupy, bezwładność właściwa zbiorowościom, potrzeba uczestnictwa we wspólnych działaniach i wynikające z tego złożone sytuacje, w których lojalność i wierność zostają wystawione na próbę, a wreszcie potrzeba przywódcy, który katalizuje wszystkie dobre i złe cechy tkwiące w zbiorowości. Wprowadzając bohatera skierowanego wprawdzie do zakładu psychiatrycznego, ale nie wydającego się ani trochę szaleńcem, reżyser sugeruje jednocześnie pytanie o granice między normalnością a obłąkaniem. Z przerażeniem uświadamiamy sobie, jak są one kruche. Oto bowiem drobny złodziejaszek i awanturnik Randle Patrick McMurphy, skazany za liczne przestępstwa, w tym także gwałt, pragnąc uniknąć obozu pracy, symuluje obłęd. Zostaje wysłany na obserwację do szpitala psychiatrycznego, gdzie trafia na oddział kierowany przez siostrę Ratched. Od pierwszej chwili McMurphy interesuje się innymi chorymi, kreując się na rzecznika ich interesów. Mimo sugestii Hardinga, przewodniczącego komitetu pacjentów, podburza chorych do buntu przeciwko ostremu reżimowi narzuconemu przez pielęgniarkę o tyrańskich skłonnościach. Początkowo McMurphy odnosi sukcesy. Udaje mu się zdobyć zaufanie i zbuntować przeciwko siostrze Ratched kilku najlżej chorych, a nawet olbrzymiego Indianina zwanego Wodzem Bromdenem, który symuluje, że jest głuchoniemy. W końcu McMurphy organizuje nielegalną wycieczkę grupy chorych poza teren szpitala. Wypływają oni statkiem na morze w towarzystwie przyjaciółki McMurphy'ego, prostytutki Candy. Po powrocie McMurphy zostaje za karę wpisany na listę stałych pacjentów i jego wyjście ze szpitala zależy odtąd od decyzji lekarzy. Dowiaduje się przy tym ze zdumieniem, że wszyscy pozostali pacjenci są pacjentami dobrowolnymi, przyjętymi na własną prośbę i każdy może opuścić szpital, kiedy chce. Rozgoryczony, wywołuje bójkę z pielęgniarzami. Wspomaga go Wódz Bromden. Za karę obaj zostają poddani elektrowstrząsom, po których przyrzekają sobie uciec przy pierwszej okazji. (ONE FLEW OVER THE CUCKOO'S NEST) Dramat psychologiczny, 128 min, USA 1975 Reżyseria: Milos Forman Scenariusz na podstawie powieści Kena Keseya: Lawrence Hauben, Bo Goldman Zdjęcia: Haskell Wexler Muzyka: Jack Nitzsche Aktorzy: Jack Nicholson, Louise Fletcher, William Redfield, Will Sampson, Brad Dourif, Sydney Lassick, Christopher Lloyd, Danny De Vito i inni