Filmy oparte na faktach. Ranking 10 najlepszych filmów opartych na prawdziwej historii

Beata Cielecka
Beata Cielecka
TOP 10 filmów opartych na faktach Program TV został dostarczony i opracowany przez media-press.tv
TOP 10 filmów opartych na faktach Program TV został dostarczony i opracowany przez media-press.tv
Gdy na ekranie pojawia się napis "film oparty na faktach" z reguły oznacza to, że nie zmarnujemy wieczoru! Twórcy tych filmów dbają o to byśmy nie tylko wciągnęli się w historię, ale zainspirowani nią pogrzebali w literaturze i sami sprawdzili na ile film zgodny jest z faktami.

Filmy oparte na faktach kojarzą nam się zazwyczaj z filmami survivalowymi, w których bohaterowie są postawieni przed wyzwaniami mobilizują całą życiową energię by przetrwać, ale przedstawimy też te filmy, w których całe życie bohaterów zdaje się być tragiczną/śmieszną/dramatyczną przygodą.

Jak przeżyć, czyli survivalowe historie oparte na faktach

Historie oparte na faktach kojarzą się jednak przede wszystkim z katastrofami, czy wypadkami, które przydarzają się nagle i mają dramatyczny przebieg.
Dzieje się tak w filmie „Ocean strachu” (Chris Kentis 2003) w którym małżeństwo Daniela i Susan podczas wyprawy płetwonurków na rafę odpływają zbyt daleko, a właściciel łodzi nie zauważywszy ich nieobecności odpływa zostawiając ich pośrodku oceanu. Scenariusz został oparty na autentycznym zdarzeniu – zniknięciu w 1998 roku małżeństwa Toma i Eileen Lonerganów, nurkujących w pobliżu Wielkiej Rafy Koralowej u wybrzeży Australii.

Podobnie rzecz się ma w „41 dni nadziei” (Baltasar Kormákur 2018) opartym na wspomnieniach Tami Oldham (Shailene Woodley), która wraz ze swym chłopakiem, Richardem Sharpem, płynęła jachtem z Tahiti do San Diego w 1983 roku. Podczas rejsu trafili na huragan, który wraz z masztem i żaglami zmył z pokładu Richarda. Kiedy uwięziona pod pokładem Tami odzyskała przytomność stwierdziła, że jacht nabrał wody, a wszystkie urządzenia elektroniczne i silnik są zniszczone. Mając sprawny jedynie ster, kierując się położeniem gwiazd i słońca skrupulatnie racjonując jedzenie i wodę, po 49 dniach dotarła do portu Hilo.

Morska katastrofa która zainspirowała Hermana Melville'a do stworzenia powieści "Moby Dicka" jest też tematem filmu „W samym sercu morza” (Ron Howard 2015). Historia opowiada o mających miejsce zimą 1820 r. wydarzeniach, podczas których płynący z Nowej Anglii statek wielorybniczy Essex został zaatakowany przez gigantycznego kaszalota, zdającego się pałać iście ludzką żądzą zemsty na ludziach. Tysiące mil od domu ocaleli uczestnicy wyprawy stoczą rozpaczliwą walczą o przetrwanie pozostając na wodzie 90 dni i przekraczając granice własnej wytrzymałości.

Również rozpaczliwa walka toczy się na pokładzie K-19, radzieckiej (niezbyt sprawnej) atomowej łodzi podwodnej, w filmie „K-19” (Kathryn Bigelow 2002). 4 lipca 1961 podczas dziewiczego rejsu awarii ulega system chłodzący reaktora jądrowego. By nie dopuścić do ewentualnego wybuchu, który mógłby doprowadzić do wojny nuklearnej, do naprawy urządzenia chłodzącego, kapitan Wostrikow (Harrison Ford) jest zmuszony wysłać marynarzy ubranych jedynie w skafandry chroniące ich przed skażeniami typu chemicznego, co 22 z nich przypłaca śmiercią z powodu napromieniowania. Choć kilka faktów zmieniono film powstał na podstawie rozmów z rodzinami, a także z ocalałymi, którzy przez 28 lat mieli zakaz spotykania się i mówienia o wypadku.

Niefrasobliwe podejście do szereg usterek i alarmujących wyników testów pomiarowych stają się przyczynami największej katastrofy ekologicznej XXI wieku w filmie „Żywioł. Deepwater Horizon” (Peter Berg 2016) opartym na autentycznych wydarzeniach i opowiadających o wybuchu płuczki (mieszanki błota i ropy naftowej) i gazu na platformie Deepwater Horizon, co doprowadziło do gigantycznego wycieku ropy. Film jest dosyć wiernym obrazem samej katastrofy, która pochłonęła życie 11 osób z liczącej 126 ludzi załogi.

Mniej skuteczna akcja ratownicza, a raczej jej całkowity brak odczuli pozostawieni na łasce losu marynarze USS Indianapolis storpedowanego przez japońską łódź podwodną w filmie „Ostatnia misja USS Indianapolis” (Mario Van Peebles 2016) przedstawiającym jedną z najtragiczniejszych historii w dziejach II wojny światowej. Wraz z okrętem, który poszedł na dno w ciągu bardzo krótkiego czasu - bo zaledwie 12 minut - straciło życie około 300 marynarzy. Niemal drugie tyle umierało przez następne 5 dni z ran, wycieńczenia, odwodnienia, picia słonej wody czy od ataku rekinów. Z ocalałych 880 osób przeżyło zaledwie 316 i tylko przypadkiem natknięto się na ocalałych, ponieważ nikt nie zgłosił spóźnienia wykonującego tajną misję okrętu (dostarczył ładunki nuklearne do bomb atomowych zrzuconych na Hiroszimę i Nagasaki), a sygnały SOS wysłane przed zatonięciem wzięto za podstęp japońskiej marynarki.

Jednym z lepszych filmów o przetrwaniu – tym razem w górach – jest „Everest” (2015) filmowy zapis feralnej wyprawy na tę piękną i okrutną górę, która jednego majowego dnia 1996 r., zabrała aż 15 wspinaczy! Film koncentruje się na postaciach szefów 2 wypraw: przewodników: Roba Halla (Jason Clarke) i Scotta Fischera (Jake Gyllenhaal) oraz kilku ich klientów. Reżyser Baltasar Kormákur opiera się na książce jednego z uczestników wyprawy Jona Krakauera „Wszystko za Everest”, krytycznie odnoszącego się do decyzji jakie podejmowano, postaw poszczególnych wspinaczy i komercyjnego podejścia do zdobywania kolejnych szczytów.

Niezwykła siła przetrwania cechuje bohaterów filmu „Alive. Dramat w Andach” (Frank Marshall 1993) opowiadającego o losach ocalałych z katastrofy samolotowej młodych zawodników drużyny rugby i ich rodzin, którzy przeżyli w środku Andów niemal 3 miesiące chroniąc się w kadłubie samolotu i jedząc swych zmarłych towarzyszy. Z 45 osób lecących samolotem, który rozbił się 13 października 1972 Andów, zdołano uratować zaledwie 16.

O przetrwanie w górach Sierra Nevada walczy też lekkomyślny snowboardzista, bohater „Siły przetrwania” (Robin Swicord 2017) Eric LeMargue (Josh Hartnett), który będąc po wpływem narkotyków, nie zważając na ostrzeżenia o zbliżającej się zamieci obiera drogę poza szlakiem. Zagubiony w leśnych ostępach, wyziębiony, pozbawiony jedzenia i wody, przez ponad tydzień zmuszony będzie toczyć walkę na śmierć i życie z bezwzględnymi siłami przyrody. Ta karygodna lekkomyślność kosztowała go niemało, bo utratę nóg a i tak może uważać się za szczęściarza gdyż odnaleziono go żywego. Mniej szczęścia miał odnaleziony przy okazji poszukiwań LeMargue’a zaginiony tydzień wcześniej inny narciarz Chris Foley, którego ciało zdążyły rozszarpać drapieżniki.

Ludzkie błędy odpowiadają też za katastrofę jaką mogła się zakończyć standardowa misja „Apollo 13” (Ron Howard 1995). Eksplozja zbiornika z płynnym tlenem spowodowana zwarciem wywołanym przez uszkodzoną jeszcze na Ziemi izolację na kablu spowodowała uszkodzenia w module sterowania na tyle poważne, że trzyosobowa załoga (Tom Hanks, Bill Paxton, Kevin Bacon) musiała się stłoczyć się w przeznaczonym na dwie osoby module księżycowym i zmierzyć się z niedoborem prądu i wody, zimnem oraz brakiem tlenu. Film Howarda to jednak przede wszystkim zapis niesamowitej akcji ratunkowej, polegającej na sprowadzeniu astronautów na Ziemię, co było prawdziwym majstersztykiem osiągniętym dzięki współpracy bazy NASA w Houston i załogi Apolla.

Akcja ratunkowa byłaby niemożliwa w filmie „Tylko dla odważnych” (Joseph Kosinski 2017) przedstawiającym okoliczności tragedii jaka wydarzyła się 30 czerwca 2013 r. podczas gaszenia pożaru lasów w okolicach Yarnell w Arizonie, kiedy to śmierć poniosło dziewiętnastu z dwudziestu członków elitarnej strażackiej załogi Granite Mountain Hotshots dowodzonej przez Erica Marcha (Josh Brolin). Film opowiada o kilku miesiącach poprzedzających tę akcję, różniącą się od poprzednich ogromną skalą i dynamiką przemieszczającego się ognia, który tym razem okazał się szybszy niż najlepiej wyszkolona jednostka.

Niesamowity wobec przeciwności losu hart ducha prezentują bohaterowie filmu „Niepokonani” (Peter Weir 2009), którzy przeszli 6500 kilometrów, by uciec z sowieckiego łagru. Ich celem ma być Mongolia, ale gdy okazuje się, że i tam rządzą komuniści, decydują się dotrzeć do Indii. Film powstał na podstawie książki Sławomira Rawicza „Najdłuższy marsz”, ale ów okazał się oszustem, który „przywłaszczył” sobie historię ucieczki innego Polaka, Witolda Glińskiego, o której dowiedział się ze sprawozdania znalezionego w polskim konsulacie. Gliński, który trafił po syberyjskiej epopei do polskiej armii i brał udział w lądowaniu w Normandii, aż do niedawna nie reagował na kradzież „kawałka” jego życia, chciał zapomnieć o wojnie… Ugiął się dopiero pod wpływem namów brytyjskiego dziennikarza.

Kibicujemy również bohaterom „Niemożliwe” (Juan Antonio Bayona 2012) opartego na faktach, dziejącego się w Tajlandii podczas potwornego w skutkach tsunami filmu będącego historią ocalenia hiszpańskiego mieszkającego w Japonii małżeństwa Marii i Enrique Belón, które z trójką dzieci: Tomasem, Simonem i Lucasem przeżyło katastrofę (część zdjęć kręcono w hotelu odbudowanym po tsunami, wielu statystów to ludzie, którzy przeżyli tsunami).

Dramaty – filmy oparte na faktach, czyli coś takiego nie powinno się zdarzyć zwykłym ludziom

W listopadzie 1959 dwaj mężczyźni włamują się do domu Clutterów w Holcomb, chcąc dokonać napadu rabunkowego. Gdy okazuje się, że w domu jest zaledwie 50 dolarów gotówki zamiast pełnego sejfu (którego nie było) napastnicy mordują całą rodzinę, by pozbyć się świadków: Herberta, jego żonę Bonnie nastoletnich Nancy i Kenyona. Wszyscy zostali związani i zastrzeleni; ich oprawców znaleziono a przeciągu 2 tygodni. Truman Capote sławny amerykański pisarz, wyrusza do Kansas, by zdobyć materiały do książki opisującej okoliczności tej zbrodni i prowadzone przez policję śledztwo. O tym z kolei opowiada “Capote” Bennetta Millera z 2005 z niezapomnianym Philipem Seymourem Hoffmanem oraz równie dobry „Bez skrupułów” (Douglas McGrath 2006) z Toby Jonesem.

O równie okrutnej zbrodni, dokonanej na nastoletniej Sylvii Likens, która wstrząsnęła społeczeństwem amerykańskim w 1965 roku opowiadają dwa filmy z 2007 roku: „Amerykańska zbrodnia” (Tommy O'Haver) i „Dziewczyna z sąsiedztwa” (Gregory Wilson). Oba nawiązują do autentycznych zdarzeń jakie rozgrywały się w na pozór normalnym domu na przedmieściach, gdzie Sylwia przez cały miesiąc była przetrzymywana, wiązana, torturowana: bita, gwałcona i przypalana papierosami przez mającą się opiekować nią i jej młodszą siostrą, matkę siedmiorga dzieci Gertrude Baniszewski. Sylwia zmarła na skutek uszkodzenia mózgu, szoku i całkowitego wycieńczenia.

Niewinni ludzie, kibice zgromadzeni na mecie słynnego Maratonu Bostońskiego są ofiarami wybuchu podłożonych przez terrorystów bomb w filmie „Dzień patriotów” (Peter Berg 2016) opisującym wydarzenia mające miejsce w kwietniu 2013 roku. Film opowiada o samym wybuchu, ale też prowadzonym z pomocą ocalonych, świadków i setek mundurowych przeczesujących ulice, śledztwie FBI i policji, mającym na celu schwytanie terrorystów, którzy mogą zaatakować ponownie.

„Wyspa skazańców” (Marius Holst 2010) opowiada o założonym w XX wieku na wyspie Bastoy, leżącej na południe od Oslo zakładzie poprawczym dla nastolatków, przetrzymywanych tam w spartańskich warunkach, zmuszonych do ciężkiej pracy pod okiem sadystycznych nadzorców. Opowiedziane w filmie wydarzenia rozegrały się naprawdę, w roku 1915, kiedy na wyspę przybywa niesłusznie skazany za morderstwo buntownicz Erling, 17-latek, którego brutalni strażnicy chcą złamać za wszelką cenę.

“Zniewolony. 12 Years a Slave” (Steve McQueen 2014) opowiada historię urodzonego 200 lat temu Solomona Northupa, czarnoskórego nowojorskiego skrzypka, człowieka wykształconego i szanowanego, który w efekcie podstępu zostaje wywieziony na południe kraju i sprzedany jako niewolnik. Pod batem kolejnych właścicieli jego gehenna trwa 12 lat, w czasie których Solomon próbuje przetrwać i ocalić godność. „Zniewolony..." pokazuje, jak zmienia się życie normalnego człowieka, który nagle zostaje sprowadzony do roli narzędzia, a czasem obiektu wyładowywania agresji.

Podobna historia dotyczy współczesnego niewolnictwa, który bywa tematem tabu, a o którym opowiada film „Niewolnica” (Gabriel Range 2010). Jego bohaterką jest mieszkająca w Sudanie Malia w wieku 12 lat porwana i sprzedana bogatej rodzinie, dla której pracuje jako niewolnica, także po ich przeprowadzce do Londynu. Zastraszana i nieposiadająca paszportu dziewczyna boi się poskarżyć władzom, by nie zaszkodzić swej rodzinie w Sudanie. Film jest oparty na prawdziwej historii, która nie jest odosobnionym przypadkiem (w samym Londynie niewolniczą pracę wykonuje obecnie około 5000 ludzi). Pierwowzorem bohaterki jest urodzona w 1982 roku w Sudanie Mende Nazer, która przez 8 lat była niewolnicą, a obecnie jest działaczką na rzecz obrony praw człowieka.

Inny na szczęście los spotyka małego bohatera filmu „Lion. Droga do domu” (Garth Davis 2016). Gdyby nie dokumentalne zdjęcia wieńczące film, wciąż trudno byłoby uwierzyć w prawdziwą historię jaką pomogło napisać… Google Maps. Jej bohaterem jest pięcioletni Saroo Brierley, który oddaliwszy się od w towarzystwie brata od swej wioski, wsiadł do pociągu, zasnął w nim, a gdy się obudził mknął do – jak się później okazało – Kalkuty, odległej o tysiące kilometrów od domu. Zdany wyłącznie na siebie, musi stawić czoło zagrożeniom czyhającym na ulicach wielomilionowego miasta. W końcu adoptuje go para bezdzietnych Australijczyków, którzy kochają go jak własnego syna. Gdy jednak po 25 lat latach czując w ustach hinduski przysmak, nagle przypomina sobie dzieciństwo, postanawia na podstawie strzępków wspomnień i google maps odszukać swoją wioskę i rodzinę. Swoją niesamowitą historię opisał w książce "Daleko od domu”.

Również na podstawie wspomnień powstał film „3096 dni” (Sherry Hormann 2013) inspirowany głośną sprawą Nataschy Kampusch, która w wieku 10 lat została uprowadzona przez Wolfganga Priklopila, który przez tytułowe 3096 dni więził ją i gwałcił w swym mieszkaniu na przedmieściach Wiednia. Prawdziwej Nataschy udało się uciec, porywacz popełnił samobójstwo, jej matka została oskarżona o współpracę ze zboczeńcem, sama zaś Natascha według lekarzy ewidentnie cierpi na syndrom sztokholmski i odczuwa więź emocjonalną z Wolfgangiem.

Skrajnie inne pobudki przyświecają za to porywaczom wnuka miliardera Jeana Paula Getty’ego w filmie „Wszystkie pieniądze świata” (Ridley Scott 2017), którzy żądają za niego okupu w wysokości 17 milionów dolarów! !7-letniego Jeana Paula Getty’ego III porwano z rzymskiej ulicy w 1973 r., ale na początku sądzono, że to mistyfikacja samego skłonnego do takich ekscesów nastolatka. Gdy jednak okazało się że to nie żarty, jego dziadek kategorycznie odmówił zapłacenia chociażby centa! Zniecierpliwieni porywacze przesłali matce młodego Jean-Paula kosmyk jego włosów oraz ucho, z zapowiedzią że będą go wysyłać po kawałku. Porwaniem Getty’ego ekscytował się wtedy (cokolwiek niezdrowo) cały świat.

Uwolnieniem z rąk porywaczy kończy się gehenna „Kapitana Philipsa” (Paul Greengrass 2013), opartej na faktach historii porwania przez somalijskich piratów kontenerowca Maersk Alabama, do którego doszło w 2009 roku. Kapitan statku Richard Philips (Tom Hanks) oraz kilku oficerów po wtargnięciu agresorów na pokład zostaje zakładnikami, za uwolnienie których porywacze żądają wysokiego okupu. Na ratunek porwanym rusza wprawdzie jednostka komandosów, ale to bardzo specyficzna relacjach z agresorami, będąca swoistym pojedynkiem na nerwy pełnym niuansów psychologicznych, stała się tak naprawdę kluczowym wątkiem filmu.

Nie finansowe, a polityczne cele przyświecają za to za to porywaczom z „Ceny odwagi” Michaela Winterbottoma z 2007 roku, którzy uprowadzają znanego dziennikarza Wall Street Journal, Danny'ego Pearla . Film z jego egzekucji, który pojawił się w internecie zaledwie pół roku po ataku na WTC, ponownie wstrząsnął opinią publiczną. “Cena odwagi” przypomina wydarzenia, które rozegrały się po jego zniknięciu, śledztwo prowadzone przez CIA, policję pakistańską. Wydarzenia relacjonowane są z punktu widzenia żony Mariane Pearl (Angelina Jolie), buddystki będącej wówczas w zaawansowanej ciąży, która wraz z redakcyjnymi kolegów Danny’ego podejmuje rozpaczliwą i desperacją walkę o jego oswobodzenie, kontynuowaną aż do momentu jego egzekucji.

Na polach Shakesville w Pensylwanii tragicznie kończą też życie bohaterowie jednego z porwanych 11 września 2011 roku samolotów, o czym opowiada utrzymany w konwencji dokumentu film „Lot 93” Paula Greengrassa z 2006. Film jest utrzymaną w dokumentalnym tonie próbą odtworzenia ostatnich chwil życia pasażerów i załogi na podstawie rozmów zapamiętanych przez ich najbliższych oraz nagrań zarejestrowanych na telefonicznych sekretarkach.

Przesłanki polityczne kierują pochodzącymi z Niemiec i Palestyny terrorystami porywającymi samolot pasażerski Air France, którzy za życie zakładników żądają uwolnienia palestyńskich bojowników więzionych przez Izrael. Oparta na faktach historia ukazana w filmie José Padilha „Siedem dni” (2018) miała miejsce w 1976 roku. Zaś dramat przerażonych pasażerów rozegrał się głównie na lotnisku Entebbe w Ugandzie, gdzie przez kilka dni byli kartą przetargową w negocjacjach, w których udział brał nawet słynny dyktator Idi Amin.

I ostatnie, chyba najdziwniejsze porwanie w tym rozdziale, bo porwanie dziewięciotygodniowej Azarii przez psa dingo, mające miejsce w pobliżu Ayers Rock w środkowej Australii w nocy 17 sierpnia 1980 roku, które stało się inspiracją filmu „Krzyk w ciemności” (Fred Schepisi 1988) z Meryl Streep i Samem Neillem grających Chamberlainów, rodziców porwanej dziewczynki, oskarżonych o jej zamordowanie.

Filmy o skandalach, czyli dlaczego kochamy afery?

Duże afery polityczne i obyczajowe o których czytamy na pierwszych stronach gazet stały się inspiracją do nakręcenia kilku znakomitych filmów nurtu amerykańskiego kina zaangażowanego. Najważniejszym jest oczywiście kultowy już film Alana J. Pakuli „Wszyscy ludzie prezydenta” (1976), ujawniający aferę Watergate, która doprowadziła do upokorzenia całej partii konserwatywnej i zrzeczenia się urzędu przez prezydenta USA Richarda Nixona. Dwójka reporterów Washington Post Carl Bernstein (Dustin Hoffman) i Bob Woodward (Robert Redford) trafia na sensacyjne informacje dotyczące włamania do siedziby partii Demokratów w 1972 i próby założenia tam podsłuchu. Ślady prowadzą do Białego Domu.

O aferze Akta Pentagonu, która miała miejsce kilka lat wcześniej opowiada film „Czwarta władza” (Steven Spielberg 2017). Wywołały ją publikacje dziennika „The Washington Post” dotyczące ukrywanych przez lata tajemnic dotyczących wojny w Wietnamie, o której wysoko postawieni przedstawiciele rządu uważali, że jest nie do wygrania, jednak nie zaprzestali działań ze względu na wstyd przed porażką. Meryl Streep gra wydawcę Katharine Graham, która wraz z redaktorem naczelnym Benem Bradlee (Tom Hanks) decyduje się ujawnić na łamach dziennika szokujące informacje pochodzące z potajemnie skopiowanych przez Daniela Ellsberga, cywilnego pracownika Departamentu Stanu Oboje akt.

“Quiz show” (Robert Redford z 1994) roku opowiada o jednym z największym skandalu, który skompromitował amerykańską telewizję w latach 50. Sponsor popularnego teleturnieju „21” i producenci telewizyjni zaniepokojeni jego malejącą oglądalnością zastępują dotychczasowego rekordzistę - niezbyt fotogenicznego Żyda - Herbiego Stempela (John Turturro) bardziej wyrafinowanym Charlesem Van Dorenem (Ralph Fiennes), profesorem, synem laureata pulitzera, który szybko staje się idolem społeczeństwa i gwiazdą mediów, ale też „bohaterem” skandalu. Pewien ambitny urzędnika Kongresu - Richard Goodwin (Rob Morrow) odkrywa, że Van Doren wygrywał kolejne rundy, bo wcześniej zna odpowiedzi.

Z kolei ”Wyrok za prawdę” (Michael Cuesta 2014) opowiada o historii ujawnienia Afery Iran-Contras, do czego przyczynił się Gary Webb, dziennikarz śledczy Mercury News. Webb odkrył, że część pieniędzy za sprzedaż broni Iranowi rząd USA, lokuje w działania nikaraguańskiej opozycyjnej partyzantki Contras. W zamian za broń Nikaraguańczycy odsyłali podobno samoloty pełne kokainy, które agenci CIA upłynniali na rynku. Jego artykuły wywołały burzę w amerykańskim społeczeństwie, ale zapłacił za to wysoką cenę: szykanami zniszczono mu karierę i życie osobiste, co spowodowało depresję i uzależnienia. Do końca życia (zginął w niewyjaśnionych okolicznościach) domagał się ukarania winnych (nikt z ważnych osób zamieszanych w aferę, w tym prezydent Reagan, nie został nawet postawiony w stan oskarżenia).

Również dziennikarze są bohaterami filmu „Spotlight” (Thomas McCarthy 2015) opowiadającego o śledztwie dziennikarskim "Boston Globe", które opisało nadużycia seksualne wśród księży katolickich w USA i próby tuszowania pedofilii w tym środowisku. To tak naprawdę opowieść o walce Dawida z Goliatem, bo grupa dociekliwych dziennikarzy zmusza potężną instytucję, jaką jest Kościół do przyznania się do tego, „co zawstydzające, haniebne i ukrywane”. Aferę określono jako największą w dziejach Kościoła katolickiego w USA, a za jej upublicznienie reporterzy śledczy otrzymali Nagrodę Pulitzera.

Film „W krainie pieniądza” (George Hickenlooper 2010) ze względu na treść trafi przede wszystkim do widza zainteresowanego aferami związanymi z przenikaniem się polityki i biznesu. Film opowiada o dwóch latach z życia lobbysty Jacka Abramoffa (Kevin Spacey), jednej z najbardziej wpływowych postaci amerykańskiej polityki, człowieka znającego prezydenta USA, któremu kongresmeni jedzą mu z ręki, a on wpływa na kształt uchwał senackich. Film pokazuje jego upadek związany z operacją „kasyna Sunsail”, który w 2006 r. stał się w USA prawdziwym trzęsieniem ziemi i pociągnął za sobą aresztowanie polityków z najwyższych kręgów władzy.

Prawdziwe trzęsienie ziemi wywoła pokazany w „Grze o wszystko” (Aaron Sorkin 2017) skandal, a raczej wizja skandalu jakim może się zakończyć sprawa Molly Bloom, światowej klasy zawodniczki w narciarstwie alpejskim, która przez 10 lat prowadzi najbardziej ekskluzywny, nielegalny klub pokerowy w USA, goszcząc gwiazdy Hollywood, największe postaci światowego biznesu, a także bossów rosyjskiej mafii. Przy okazji poznaje tajemnice najpotężniejszych ludzi tego świata i to na nich zależy przesłuchującym ją agentom, którzy obiecują jej uzyskanie wolności w zamian za ujawnienie tożsamości graczy i treści wiadomości do niej, traktujących nierzadko o wstydliwych sekretach ludzi, którzy jej zaufali.

„Gold” Stephen Gaghan 2016 opowiada o „największym skandal kanadyjskiej giełdy” jakim była działalność spółki Bre-X, założonej przez Davida Walsha, kanadyjskiego poszukiwacza złota, która sprzedawać miała złoto wydobywane w trudnodostępnych górzystych rejonach Indonezji. Kłopot był jednak w tym, że złota było tam mniej niż chcieliby to przyznać wzorowany na Walshie Kenny Wells (Matthew McConaughey) i geolog Michael Acosta (Edgar Ramírez).

Skandalem i sprawą sądową kończy się pełna zwrotów akcji historia powstania portalu społecznościowego bez którego nie wyobrażamy sobie życia, czyli Facebooka w filmie „Social Network” (David Fincher 2010) opowiadającym o Marku Zuckerbergu (Jesse Eisenberg), studencie Harvardu, który w sądzie spotyka się ze swymi dawnymi partnerami i przyjacielem Eduardo Saverinem, oskarżającymi go o kradzież pomysłu.

O największym w historii – tym razem – sportowym skandalu opowiada “Strategia mistrza” (Stephen Frears 2015) a jej antybohaterem jest Lans Armstrong (Ben Foster) kolarz –legenda, który powrócił do uprawiania ukochanego sportu pokonawszy uprzednio ciężką chorobę nowotworową. Kolarz po leczeniu wrócił do sportu i siedmiokrotnie triumfował w Tour de France, stając się bohaterem dla milionów ludzi i autorytetem dla nastolatków. Tym większym szokiem było odkrycie, że przez lata używał dopingu i z całym cynizmem oszukiwał komisję antydopingową, wcielając w życie strategie polegająca na podmianie próbek krwi i moczu i błyskawicznym podawaniu kroplówek wypłukujących z organizmu EPO.

Z kolei o aferze łyżwiarskiej opowiada film „Jestem najlepsza”, będący próbą odpowiedzi na pytanie czy Tonya Harding, amerykańska mistrzyni łyżwiarstwa figurowego, jedna z największych pretendentek do olimpijskich medali, przyczyniła się do ataku na swą główną rywalkę w amerykańskiej drużynie - Nancy Kerrigan, którą nieznany napastnik zaatakował i usiłował złamać nogę. Znana z niełatwego charakteru i kontrowersyjnego zachowania (i skłonnego do przemocy męża) Tonya została uznana przez sąd za winną, a federacja łyżwiarska zakazała jej dożywotnio startów i zabrała tytuły.

O największym skandalu dotyczącym brytyjskiej rodziny królewskiej mowa w „W.E.” (Madonna 2011). W i E. to inicjały pary kochanków Amerykanki Wallis Simpson i króla Edwarda VIII, który postanawia ożenić się z dwukrotną rozwódką, a gdy nie dostaje na to zgody, abdykować na rzecz brata, Jerzego VI. Odtąd ten uwielbiający zakrapiane imprezy i romanse, zwłaszcza ze starszymi od siebie mężatkami ekskról przeżyje u boku swej ukochanej 4 dekady.

O skandalu w świecie medycznym opowiada film „Jack, jakiego nie znacie” Barry’ego Levinsona z 2010, którego bohaterem jest dr Jack Kevorkian (Al Pacino), znany również jako Doktor Śmierć, lekarz patolog walczący o prawo do eutanazji, o to, by nieuleczalnie chorzy mogli – za pomocą specjalnej maszyny, którą skonstruował – nacisnąć guzik, wstrzyknąć sobie truciznę i godnie umrzeć. „Jack…” opowiada o mniej więcej dwóch dekadach z życia Kevorkiana, od momentu skonstruowania maszyny, poprzez kolejne procesy, aż do skazania go za spowodowanie śmierci Toma Youka (Kevorkian nagrał samobójstwo chorego mężczyzny i pokazał w programie „60 minutes”, taśma stała się dowodem w sprawie o morderstwo drugiego stopnia, doktor został skazany i spędził 8 lat w więzieniu).

Fajne filmy na faktach, czyli życie jest nowelą

W przypadku życiorysów niektórych ludzi trudno uniknąć pytania: jakim cudem ta historia mogła się zdarzyć naprawdę. A jednak! „Złap mnie, jeśli potrafisz” (Steven Spielberg 2002) jest przykładem filmu, opowiadającego o bohaterze, którego życie to gotowy scenariusz. Franka Williama Abagnale’a (Leonardo di Caprio), uciekł z domu w wieku 16 lat, by 5 lat później został najmłodszym przestępcą, jaki kiedykolwiek trafił na listę 10 najbardziej poszukiwanych przez FBI. Dzięki fałszowaniu czeków ten genialny oszust zarobił do 21. roku życia około 2,5 miliona dolarów. W przebraniu wykorzystując luki w systemie udawał z powodzeniem pilota PANAM-u, lekarza, profesora college’u, prawnika... Ścigała go policja 26 krajów i wszystkich stanów USA, gdzie nadano mu pseudonim Skywayman. Od odsiadki uratowała go propozycja pracy dla FBI.

Bohater filmu „Masz talent” (David Frankel 2013) obdarzony jest już milej widzianym przez prawo talentem, bo pięknym głosem. Śpiewający w chórze Paul Potts, latami marzący o występach na scenie, startuje w eliminacjach do brytyjskiego wydania programu „Mam talent". Choć jego nieporadność i niezbyt atrakcyjna aparycja (nadwaga i braki w uzębieniu) wywołują uczucie politowania wobec jego osoby, to starcza parę taktów utworu zaśpiewanego przez Paula, aby jurorzy i publiczność oszaleli na punkcie jego pięknego, mocnego operowego głosu o szlachetnej barwie.

Występ w arabskiej edycji Idola odmienia również życie Mohammada Assafa, młodego Palestyńczyka, mieszkającego w Strefie Gazy, którego występ staje się okazją do narodowej manifestacji i daje pogrążonym w konfliktach Palestyńczykom iskrę nadziei. Jego pełną przygód historię, włącznie z perypetiami związanymi z eliminacjami do programu opowiada w filmie „Idol z ulicy” (2015) Hany Abu-Assad.

Trudno nie wzruszyć się również podczas oglądania „Zwycięzcy” (Stephen Hopkins 2016), opartej na faktach opowieści o czarnoskórym Jesse Owenie, czterokrotnym złotym medaliście na olimpiadzie w Berlinie w 1936 roku, wydarzeniu, które miało być manifestacją hartu ducha i ciała aryjskich lekkoatletów i dowodem, iż biała rasa góruje nad innymi. Jeśli sam występ Owena był dla nazistów policzkiem, to prawdziwym ciosem był fakt, iż aż czterokrotnie pobił białych. Szkoda, że w filmie nie uwzględniono do końca prawdy historycznej. Oto Hitler nie tylko nie uczynił Owenowi afrontów, ale ponoć nawet podarował mu zdjęcie z autografem i odwzajemnił pozdrowienie. Sam Owen twierdził, że odczuł większy dyshonor, gdy prezydent jego własnego kraju, czyli Franklin Delano Roosevelt nie przysłał mu nawet gratulacji.

Łzy wzruszenia gwarantuje niezwykle wdzięczny film opowiadający historię wiernej przyjaźni i lojalności sięgającej poza grób - „Mój przyjaciel Hachiko”. Bohaterem tego filmu jest pies rasy Akita, a historia wydarzyła się naprawdę, z tą tylko różnicą, że miała miejsce w Japonii na przełomie lat 20 i 30. Pozostałe fakty się zgadzają: pies Hachiko czekał w tym samym miejscu nieprzerwanie prawie 10 lat na przybycie swojego pana, zmarłego w miejscu pracy profesora uniwersytetu. Tam też przy stacji metra w dzielnicy Shibuya, Japończycy na jego cześć postawili mu pomnik.

Tak jak Hachiko stał się symbolem przyjaźni tak koński bohater „Niepokonanego Seabiscuita” (Gary Ross, 2003) stał się dla ludzi epoki wielkiego kryzysu symbolem nadziei. Seabiscuit, niepozorny konik, któremu nikt nie dawał żadnych szans odbił się od dna, pokonał arystokratycznego faworyta i stał się bohaterem narodowym, z którym utożsamiały się tłumy ludzi. Wyścigi z udziałem Seabiscuita zbierały przy odbiornikach radiowych 40-milionów słuchaczy!

Prawdziwa historia kalendarza, który pojawił się w sprzedaży w kwietniu 1999 roku i zrobił furorę, nie tylko na Wyspach Brytyjskich, ale też w Ameryce stałą się inspiracją bardzo pogodnego filmu „Dziewczyny z kalendarza” (Nigel Cole 2003) z Helen Mirren i Julie Walters. Kalendarz powstał jako hołd dla zmarłego na białaczkę męża jednej z pań, mieszkanek Rylstone w hrabstwie Yorkshire, także po to, by uzyskać fundusze przeznaczone na walkę z tą chorobą. Novum było w nim to, że jako nagie modelki występują kobiety w średnim wieku, zasłaniające miejsca intymne jedynie rekwizytami związanymi z ich hobby takimi jak paleta czy pianino.

Pomagać bliźnim chce główny bohater filmu Marca Forstera, „Kaznodzieja z karabinem” (2011) Sam Childers (Gerard Butler), postać autentyczna i bardzo kontrowersyjna: rozrabiaka, alkoholik, ćpun, złodziej, członek gangu motocyklowego i (po nawróceniu) fanatyk religijny. Ten założyciel wspólnoty religijnej w Sudanie Południowym, zaangażowany w budowę sierocińca – kiedy ten atakują oddziały sudańskiej Armii Bożego Oporu – bierze do ręki kałasznikowa i sieje w szeregach wroga spustoszenie. Zaczyna się też wyprawiać na wrogie terytorium, by odbijać dziecięcych jeńców. Film powstał na podstawie autobiograficznej książki samego Childersa.

Zupełnie inna motywacja przyświeca Rayowi Krocowi (Michael Keaton), twórcy sieci McDonald w filmie „McImperium” (John Lee Hancock 2016) energicznemu biznesmanowi, który bezskutecznie jako komiwojażer sprzedający sprzęt AGD od lat walczy o sukces. Kiedy poznaje braci McDonaldów, którzy wymyślają nowatorski system serwowania jedzenia w 30 sekund od złożenia zamówienia, zachwycony rewolucyjnym pomysłem, namawia ich do stworzenia sieci restauracji w całych Stanach Zjednoczonych. Jednak w miarę rozrastania się imperium Kroc jest skłonny obniżać jakość produktów, na co nie chcą zgodzić się bracia. Prowadzi to do otwartego konfliktu, ale w końcu Krockowi udaje się zrobić z McDonalda „nowy amerykański kościół”.

Dobre filmy oparte na faktach, czyli w imię wyższych (i niższych) celów

Opowiadana w „Bossie” (Brad Furman 2016) historia zaczyna się w 1986, kiedy to agent FBI Robert Mazur wciela się w zajmującego się praniem brudnych pieniędzy amerykańskiego biznesmana Boba Musellę, po to, by przeniknąć do organizacji przestępczej Pablo Escobara i zdobyć zaufanie jednego z jego najbliższych ludzi, Roberto Alcano. Umiejętność improwizacji i instynkt przetrwania pozwalają przeżyć jemu i jego fałszywej narzeczonej, ale 5 lat nieustannego napięcia i lęku o życie robi swoje.

„Operacja Argo” (Ben Affleck 2012) to oparta na faktach historia jednej z najbardziej brawurowych akcji agentów CIA, polegająca na ewakuacji sześciu Amerykanów zbiegłych z ambasady USA po tym, jak opanowali ją siły ajatollaha Chomeiniego, przetrzymujące resztę pracowników, jako zakładników. Ponieważ ukrywającej się w ambasadzie kanadyjskiej szóstce grozi śmierć z rąk Irańczyków, a żadne inne rozwiązanie nie wchodzi w grę Tony Mendez (Ben Affleck), agent CIA wpada na karkołomny pomysł, by wywieźć tych ludzi z Iranu, jako pracowników studia filmowego szukających plenerów do fikcyjnej B-klasowej produkcji science fiction "Argo".

Wydarzenia, jakie legły u podstaw scenariusza filmu „Daleka północ” (Niki Caro 2005) oscylują wobec pierwszego zbiorowego pozwu do sądu o molestowanie seksualne (walka w sądzie trwała 14 lat!), jakie kobiet wytaczają firmie, w której pracują. Pierwowzorem postaci Josey granej przez Charlize Theron była Louis Jenson, drobna blondynka, którą przez 9 lat dotykały szykany: napastowanie, wulgarne listy i rękoczyny.

W „Ludziach Boga” (Xavier Beauvois 2010) oglądamy historię współczesnych męczenników z wyboru, którymi są mnisi z klasztoru Najświętszej Maryi Panny w górach Atlas. Gdy w Algierii wybucha wojna domowa, celem ekstremistów stali się najpierw jugosłowiańscy robotnicy, którzy bywali na mszach w klasztorze, a potem sami mnisi, którzy w poczuciu misji odmawiają opuszczenia klasztoru. W marcu 1996 roku ośmiu z nich zostało uprowadzonych, potem odnaleziono ich odcięte głowy. Podejrzenia dotyczą zarówno ekstremistów, jak i agentów algierskich, pragnący zepsuć w oczach świata wizerunek bojówkarzy.

W „Szklanym zamku” (Destin Daniel Cretton 2017) stawką jest nie życie, a normalność. Film powstał na podstawie autobiograficznej książki Jeannette Walls (Brie Larson). Jesteśmy świadkami exodusu rodziny, której głowa czyli Rex, marzy o zbudowaniu na pustyni szklanego zamku, ale troski topi w alkoholu, zaś jego żona Rose, skrajnie egoistyczna i nieodpowiedzialna całą energię wkładała w malarstwo. Często bezdomni, tułający się po znajomych i rodzinie rzucają pracę, pakują dobytek do auta i ruszają w siną dal w poszukiwaniu kolejnej przystani. Takie warunki musi znosić Jeannette i trójka jej rodzeństwa, dla którego wyzwoleniem staje się ucieczka z domu. Po latach, już jako dorosła kobieta, Jeannette postanawia stawić czoła przeszłości i zmierzyć się z traumą, która dotknęła ją w dzieciństwie.

Walkę o swą dusze (i życie) przegrywa pochodząca z patologicznej rodziny Aileen Wuornos od 13. roku życia zmuszana do uprawiania prostytucji, której tragiczne życie zakończone śmiercią opisuje „Monster” (Patty Jenkins 2003). Grana przez Charlize Theron Aileen to postać autentyczna, pierwsza seryjna morderczyni w historii amerykańskiej kryminalistyki, skazana i w 2002 roku stracona za zabicie 6 mężczyzn. Robiła to w imię miłości do cynicznej, młodej lesbijki Selby Wall. Film kręcono w całości w miejscach, w których Wuornos popełniła swoje zbrodnie, a przy pracy nad scenariuszem reżyserka wykorzystała listy, które główna bohaterka pisała podczas 12 lat pobytu w celi śmierci do swej przyjaciółki z dzieciństwa.

Polskie filmy oparte na faktach

Jednym z najlepszych polskich filmów opartych na faktach jest „Dług” (Krzysztof Krauze 1999), film wnikliwie analizujący jak mogło dojść strasznej zbrodni. Pierwowzorami postaci Adama i Stefana byli Sławomir Sikora i Artur Bryliński, którzy rzucili studia, by założyć własny biznes. Ponieważ bank nie chciał im udzielić kredytu, pieniądze miał im pożyczyć ich znajomy Grzegorz (w filmie Gerard). Pomimo tego, że Sławomir i Artur nie przyjęli oferty, Grzegorz wkrótce zażądał od nich zwrotu fikcyjnego długu, składającego się na "koszty”, które rzekomo poniósł. Jest to początek trwającego rok zastraszania (on i jego ochroniarz wywozili mężczyzn do lasu, gdzie ich bili, zastraszali, grozili, że pozabijają ich rodziny), która ostatecznie doprowadziło zdesperowanych ludzi do morderstwa.

Zbrodnię popełnioną na sławnym malarzu, Zdzisławie Beksińskim zobaczymy w ostatnich scenach filmu „Ostatnia rodzina” Jana Matuszyńskiego opowiadający o losach słynnego artystycznego klanu Beksińskich: tragicznie zmarłego ojca (w tej roli Andrzej Seweryn) oraz syna Tomasza (Dawid Ogrodnik), legendy dziennikarstwa muzycznego, który zmarł kilka lat wcześniej śmiercią samobójczą.

„Jesteś Bogiem” (Leszek Dawid 2012) to polski film opowiadający o ostatnich dwóch latach życia Piotra Łuszcza legendarnym wokaliście hip-hopu, Magiku i zespole Paktofonika. Młody chłopak z blokowiska wraz z dwoma kolegami: Fokusem i Rahimem zakładają zespół Paktofonika i próbują pogodzić karierę i zwyczajne życie. Ich utwory zmieniają oblicze polskiego hip-hopu, stając się głosem młodego pokolenia, ale osiem dni po premierze płyty Kinematografia, Łuszcz wyskakuje przez okno ze swojego mieszkania w Katowicach-Bogucicach. Przyczyną desperackiego czynu, zakończonego śmiercią wokalista mógł być lęk przez odbyciem służby wojskowej.

Zobaczmy jakie jeszcze filmy okazały oparte na faktach rozpalają nasze emocje i skłaniają do dyskusji?

emisja bez ograniczeń wiekowych
Wideo

Jak działają oszuści - fałszywe SMS "od najbliższych"

Dołącz do nas na Facebooku!

Publikujemy najciekawsze artykuły, wydarzenia i konkursy. Jesteśmy tam gdzie nasi czytelnicy!

Polub nas na Facebooku!

Dołącz do nas na X!

Codziennie informujemy o ciekawostkach i aktualnych wydarzeniach.

Obserwuj nas na X!

Kontakt z redakcją

Byłeś świadkiem ważnego zdarzenia? Widziałeś coś interesującego? Zrobiłeś ciekawe zdjęcie lub wideo?

Napisz do nas!

Polecane oferty

Materiały promocyjne partnera
Wróć na telemagazyn.pl Telemagazyn