Filmy szpiegowskie. Ranking 15 najlepszych filmów tego gatunku

Beata Cielecka
Beata Cielecka
TOP 15 filmów szpiegowskich
TOP 15 filmów szpiegowskich
Hans Kloss, Jason Bourne, James Bond, Jack Ryan, Max Otto von Stirlitz… te nazwiska łączy jedno. Wszyscy są szpiegami, a bardziej elegancko - agentami pracującymi dla rządów swych państw przeciwko innym. Są szybcy, sprawni, diablo inteligentni, manipulują, analizują fakty, podejmują decyzje i… świetnie walczą. Oto ranking TOP15 filmów szpiegowskich z nimi - i nie tylko - w rolach głównych.

Film szpiegowski to podgatunek filmu kryminalnego, w którym występują wątki szpiegowskie, to jego najprostsza definicja. Szpiedzy bywają oficerami wywiadu wykonującymi tajne misje, agentami zwerbowanymi przez wywiad, działają chronieni immunitetem dyplomatycznym lub bywają tak zwanymi śpiochami, czasem kilka lat czekającymi gotowości na rozkaz do działania.
Niemal wszystkie te rodzaje agentów bywają bohaterami filmów mistrza w tej dziedzinie, czyli Alfreda Hitchcocka, który zanim poszedł w straszenie psychopatami i ptakami, okazał się mistrzem intrygi szpiegowskiej. W najstarszych jego filmach „39 krokach” (1935) i w „Starsza pani znika” (1938) bohaterów wikła w sprawy wielkiej wagi, bo te dotyczące przyszłej wojny światowej.

Wątki wojenne występują również w jego „Osławionej” (1946), w której Ingrid Bergman chcąc zrehabilitować pamięć ojca współpracuje z wywiadem w celu wytropienia nazistów ukrywających się w Ameryce Południowej. Już zimnowojenny wróg pojawia się w „Północ - północny zachód” (1956), w którym zwykły pracownik agencji reklamowej zostaje omyłkowo wzięty za agenta CIA, którego porywają szpiedzy obcego wywiadu, czy w „Topazie” (1969) opowiadającym o walce wywiadów w czasie kryzysu kubańskiego, podczas którego stawką jest wojna nuklearna.

Filmy szpiegowskie o II wojnie światowej

Alistair MacLean – mistrz powieści o tematyce sensacyjnej, kryminalnej i wojennej – bardzo często stawia przed swoim bohaterami wyzwanie, jakim jest przedostać się nie się za linię wroga i wypełnienie ważnej misji. Tak się dzieje w ekranizacji jego powieści „Tylko dla orłów” (Brian G. Hutton 1968), w której zrzuceni na teren Bawarii komandosi muszą wydostać z rąk nazistów, amerykańskiego generała oraz poznać nazwiska podwójnych agentów działających na terenie Wielkiej Brytanii. Grający Smitha Richard Burton i Clint Eastwood wcielający się w rolę Schaffera to przede wszystkim twardziele, równe łatwo operujący karabinem maszynowym dynamitem jak i mający głowę na karku, gdyż muszą przechytrzyć najlepszego podwójnego agenta Rzeszy ulokowanego na Wyspach.

Ekranizacyjnym klasykiem MacLeana są też "Działa Nawarony" (J. Lee Thompson1961) z Gregorym Peckiem i Davidem Nivenem. Tu jednak reżyser postanowił pogłębić psychologiczne sylwetki bohaterów, a tym samym… skomplikował sytuację, obdarzając ich dylematami, urazami i animozjami, co miłośnikom filmu nie przeszkadza, ale fanom powieści (piszącej te słowa również) a i owszem. Bohaterowie w przebraniu a to wyspiarzy, a to żołnierzy Wermachtu, muszą wysadzić potężne niemieckie działa broniące cieśniny, a tym samym zagrażające konwojowi dokonującemu ewakuacji żołnierzy brytyjskich.

Podobną misję, polegającą na wysadzeniu strategicznego mostu i zdemaskowaniu szpiega w szeregach jugosłowiańskich partyzantów spełniają przebrani za Niemców „Komandosi z Navarony” Guy Hamiltona z 1978 r. Miller, Mallory i Barnsby, grani przez Edwarda Foxa, Roberta Showa i Harrisona Forda to idealna, dopełniająca się trójka, a film jest – dzięki ich dialogom – chwilami oprócz tego, że akcyjny – bardzo zabawny.

Nieco mniej akcyjny, najeżony nielogicznościami, za to wart uwagi ze względu na znakomita obsadę i fabułę jest „Kryptonim Szmaragd” Jonathana Sanger 1985 r. Ed Harris gra w nim podwójnego agenta Langa, który na rozkaz gestapo ma za zadanie wydobyć informacje na temat miejsca inwazji od wziętego do niewoli młodego amerykańskiego oficera (Erika Stolza). Przeciwników Langa grają Max von Sydow i Horst Bucholtz.

Za linię wroga działają również kobiety. W Matę Hari najsłynniejszą z nich, niestety działającą po złej stronie wcieliła się Greta Garbo w romantyczno-sensacyjnym filmie z 1931 w reżyserii George Fitzmaurice o tytule jak można się domyśleć „Mata Hari”. W postać słynnego szpiega wcielały się również inne sławne aktorki, takie jak Maruschka Detmers, Jeanne Moreau czy… Sylvia Kristel w softpornowej wersji przygód kobiety szpiega.

Po drugiej stronie barykady staje też domniemana członkini francuskiego ruchu oporu, ale faktycznie podwójna agentka Marianne, grana przez Marion Cotillard w filmie „Sprzymierzeni” Roberta Zemeckisa z 2016 r. Przydzielona do misji, jaką jest likwidacja niemieckiego ambasadora stacjonującego w Casablance, rozkochuje w sobie ze wzajemnością oficera wywiadu, Maxa Vatana (Brad Pitt) i w konsekwencji po wypełnieniu misji w Afryce, wyjeżdża z nim do Londynu. Jej osoba wydaje się jednak podejrzana…

Już po tej prawidłowej stronie staje bohaterka „Światła w mroku” Davida Seltzer (1992), młoda żydówka grana przez Melanie Griffith, sekretarka pułkownika amerykańskiego wywiadu Eda Lelanda (Michael Douglas), która – gdy ginie jeden członków siatki wywiadowczej w Berlinie - musi go natychmiast zastąpić. Niestety okazuje się, że i ona może podzielić los zamordowanego agenta.

W filmie Paula Verhoevena „Czarna księga” (2006) ceniona, przedwojenna piosenkarka Rachel Stein, jedyna ocalałą z masakry Żydów, po włączeniu się działalność konspiracyjną w Holandii przyjmując pseudonim Ellis de Vries, zaczyna pracę dla ruchu oporu współpracującego z dokonującymi inwazji aliantami. Podczas jednej z misji na jej drodze staje niemiecki oficer Muntze, którego ma uwieść dla dobra sprawy i wykorzystać do uwolnienia kilku jeńców. Sprawy się jednak komplikują, bo ten nie jest jej obojętny…

Ale wojna trwa wszędzie i na wszystkich kontynentach. W „Kluczu do Rebeki” Davida Hemmingsa (1985) rozgrywka między najlepszym szpiegiem Rommla, Alexem Wolffem współpracującym z piękną tancerką brzucha Sonią, a majorem brytyjskiego wywiadu Vandamem toczy się o wysoką stawkę, bo o informacje o stanie brytyjskich umocnień, siłach, ich rozlokowaniu, czyli wszystkim, co ułatwiłoby Rommlowi atak na Egipt.

W egzotycznych okolicznościach przyrody toczy się też akcja bardzo klimatycznego kryminału szpiegowskiego „Szanghaj” Mikaela Hafstroma z 2010 r., przypominającego nieco „Trzeciego człowieka” Orsona Wellesa. Tam jak i tu powtarza się wątek śledztwa w sprawie śmierci przyjaciela, które prowadzi główny bohater. Jednak tu dziennikarz Paul Soames (Johna Cusack) przybywający do okupowanego przez Japonię Szanghaju, jest tajnym amerykańskim agentem, który miał przekazać informacje od zamordowanego informatora.

Działalność dywersyjną i to na szeroką skalę z wysadzeniem okrętów wojennych włącznie i działalnością szpiegowską prowadzi oficer brytyjskiego wywiadu o polskich korzeniach, postać jak najbardziej autentyczna - Jerzy Szajnowicz-Iwanow, którego niezwykłe, emocjonujące i tragiczne dzieje ukazywane są w filmie „Agent nr 1” Zbigniewa Kuźmińskiego (1971).

Filmy szpiegowskie z zimną wojną w tle

Oczywiście każda wojna jest areną działań dla agentów, ale prawdziwe pole do popisu daje wojna bez oficjalnych działań frontowych, np. zimna wojna. To w jej najczarniejszych latach 50. i 60. po obu stronach barykady, powstało najwięcej filmów o szpiegach. Ich psychologicznym efektem było podsycanie poczucia niepewności i stanu zagrożenia, wynikającego z mnogości agentów działających w sąsiedztwie "normalnych: obywateli. Moda na filmy szpiegowskie ogarnęła wszystkie rynki filmowe, a choćby we Włoszech w samym roku 1966 filmy szpiegowskie stanowiły 1/3 produkcji!

W niemal wszystkich filmach szpiegowskich z tego okresu zaczyna pojawiać się tajemnicze CIA, co jest tym ciekawsze, że aż do II wojny światowej Stany Zjednoczone nie dysponowały rozbudowanymi służbami wywiadowczymi. Dopiero po ataku Japończyków na amerykańską bazę w Pearl Harbor w 1941 r. Amerykanie uświadomili sobie, jak ważną rzeczą jest sprawny wywiad, ale dopiero 26 lipca 1947 r. na arenę dziejów wkroczyła Central Intelligence Agency (CIA), czyli Centralna Agencja Wywiadowcza, zwana przez jej pracowników po prostu Firmą.
O tych czasach opowiada film „Dobry agent” Roberta De Niro. Jego bohaterem jest wzorowany na postaci Jamesa Jesusa Angletona założycielu służb wywiadowczych, Edward Wilson (Matt Damon) na którego pada podejrzenie w związku z udaremnieniem próby obalenia reżimu Fidela Castro na Kibie. Wilson ma na dyspozycji jedynie wątły trop w postaci podrzuconej mu anonimowo, niewyraźnej fotografii i taśmy z zarejestrowaną rozmową.

Równie wątły dowód mają prowadzący dochodzenie w sprawie śmierci pewnej pięknej kobiety w znakomitym filmie „Bez wyjścia” Rogera Donaldson 1987. Ową kobietą jest Susan Atwell (Sean Young) kochanka minister obrony narodowej, który jest sprawcą - choć nieumyślnym - jej śmierci. By zatuszować sprawę, pomocnik ministra kieruje podejrzenia w stronę domniemanego rosyjskiego szpiega, którego niewyraźną fotografię posiadała Susan. Wrogiego agenta odszukać ma kapitan Tom Farrell. Kłopot w tym, że na zdjęciu widnieje… jego własna podobizna, bo to on był kochankiem dziewczyny. Tom ma tyle czasu na znalezienie agenta, ile potrwa komputerowa poprawa polaroidowej fotografii. Kłopot w tym, że ten agent istnieje…

Rok 1962 to rok powstania pierwszego filmu o najsłynniejszym agencie wszech czasów, agencie 007 czyli Jamesie Bondzie. Z racji liczby filmów, jakie powstały z tę postacią, temat zasługuje na odrębny ranking, więc gwoli ścisłości tylko przypominam, że do tej pory powstano aż 24 filmów z jego udziałem, a w rolę Bonda wcieliło się jak do tej pory aż 6 aktorów.

Ostatnim, niestety, niezbyt udanym obrazem wykorzystującym motyw animozji między CIA, a KGB jest „Czerwona jaskółka” (Francis Lawrence 2018), opowiadająca historię Dominiki Egorovej, baletnicy moskiewskiego teatru, której karierę przekreśla wypadek. Pozbawiona środków do życia, decyduje się na współpracę z wywiadem i zostaje wysłana do szkoły "jaskółek", w której uczy się uwodzić mężczyzn. Na swoje pierwsze zadanie wyrusza do Budapesztu, gdzie musi wydobyć informacje od agenta CIA.

Nie można tu nie wspomnieć o dość udanym rodzimym "Jacku Strong" (2014) Władysława Pasikowskiego filmu, którego bohater wzorowany jest na postaci pułkownika Kuklińskiego, dla jednych zdrajcą, dla drugich bohater. Filmowy Jack Strong, oficer polskiego wywiadu przekonamy o tym, że reżim musi upaść i obawiający się, by Rosjanie nie zrobili z Polski strefy buforowej na wypadek wojny z NATO, decyduje się na kontakt z CIA i przekazanie im informacji na temat sowieckich tajemnic.

Współczesne filmy szpiegowskie, czyli walka z terroryzmem

Upadek ZSRR wymusił zmianę… wroga, jeśli chodzi o strony konfliktu, ale ponieważ świat musi być oparty na jakichś przeciwnościach nie trzeba było długo czekać na wyłonienie się kolejnego wroga. Współcześni szpiedzy, choć już się ich tak nie nazywa, walczą więc przede wszystkim z terrorystami, a pojedynki antagonistów w filmach szpiegowskich nabrały – wraz z możliwościami technicznymi – nowego wymiaru.

Klasyką tego gatunku jest film z „W sieci kłamstw” (Ridley Scott 2008), w którym dwóch agentów CIA (Leonardo DiCaprio, Russell Crowe) usiłuje wytropić niebezpiecznego terrorystę. Skomplikowana polityczna gierka wymaga od nich z jednej strony bardzo dyplomatycznych zachowań ze względu na współprace z wywiadem jordańskim, z drugiej bezwzględności, bo też ich cel nie przebiera w środkach.

W filmie „Transfer” (Gavin Hood 2007) w jednym z arabskich krajów Afryki Północnej dochodzi do zamachu, w którym ginie agent CIA. O szpiegostwo i udział w zamachu podejrzany jest egipski naukowiec Anwar El-Ibrahimi, który właśnie wraca do żony z konferencji w RPA. Aresztowany na lotnisku zostaje przewieziony do kraju zamachu, by CIA mogło wymusić na nim torturami zeznania, czego nie mogłoby zrobić na terenie USA. Tymczasem młody agent CIA, Douglas Freeman towarzyszy, jako obserwator przesłuchaniom Anwara jest coraz mniej przekonany o winie zatrzymanego. Gavin Hood zdołał naświetlić okoliczności działań terrorystycznych i antyterrorystycznych z różnych punktów widzenia – z pozycji władz obu stron, decydujących o losach pojedynczych ludzi, z pozycji pionków w grze wysyłanych na śmierć i z pozycji ofiar.

Problem tortur w celu wymuszenia zeznań podejmuje też film „Bez reguł” (Gregor Jordan 2010), w którym były żołnierz i specjalista od ładunków wybuchowych, a także broni nuklearnej Steven Younger (Michael Sheen), po przejściu na islam, jako dżihadysta podkłada bomby w trzech wielkich miastach USA. Schwytany odmawia wyjawienia miejsca podłożenia bomb agentce FBI Helen Brody (Carrie-Anne Moss) i tajemniczemu śledczemu o pseudonimie H (Samuel L. Jackson). Ten nie patyczkuje się z terrorystą, stosując wobec niego tortury i inne niezgodne z prawem metody, czemu sprzeciwia się Brody. Jednak, gdy stawka rośnie powoli i ona zmienia zdanie, co do tego, do czego można się posunąć, by wyciągnąć informacje? Granice, jak wskazuje tytuł, są wręcz niewyobrażalne.

Zagrożenie temu podobne, a mianowicie atak biologiczny, który ma nastąpić gdzieś w centrum Londynu jest osią fabuły filmu „Tożsamość zdrajcy” (Michael Apted 2017). CIA aresztuje w nim mężczyznę podejrzanego o planowanie ataku na Londyn. Agentka Alice Racine, niegdyś as wywiadu, odsunięta od czynnej służby po pewnym tragicznym zdarzeniu, zostaje niespodziewanie wezwana, by przesłuchać podejrzanego. Przesłuchanie kończy się strzelaniną, a kobieta odkrywa, że w szeregach CIA kryje się zdrajca, któremu być może zależy na zaostrzeniu konfliktu z islamistami.

Sprawdźmy, które z filmów szpiegowskich znalazły się w naszym rankingu. A może po obejrzeniu ich wszystkich, ktoś z Państwa poczuje w sobie zew i zechce zostać szpiegiem!

emisja bez ograniczeń wiekowych
Wideo

Jak działają oszuści - fałszywe SMS "od najbliższych"

Dołącz do nas na Facebooku!

Publikujemy najciekawsze artykuły, wydarzenia i konkursy. Jesteśmy tam gdzie nasi czytelnicy!

Polub nas na Facebooku!

Dołącz do nas na X!

Codziennie informujemy o ciekawostkach i aktualnych wydarzeniach.

Obserwuj nas na X!

Kontakt z redakcją

Byłeś świadkiem ważnego zdarzenia? Widziałeś coś interesującego? Zrobiłeś ciekawe zdjęcie lub wideo?

Napisz do nas!

Polecane oferty

Materiały promocyjne partnera
Wróć na telemagazyn.pl Telemagazyn