"Krajobraz po wojnie" - nowy cykl dokumentalny w TVP Kultura

"Ciemności skryją Ziemię" 4 marca, godz. 20:20
Wyemitowany w 70. rocznicę wyzwolenia obozu koncentracyjnego Auschwitz-Birkenau przez największe światowe telewizje, w tym Telewizję Polską, dokument wywołał wielkie poruszenie wśród widzów. „Ciemności skryją Ziemię” to film, który wyrósł z potrzeby precyzyjnego i rzetelnego udokumentowania zbrodni dokonanych przez nazistów. Przedstawia proces wyzwalania nazistowskich obozów koncentracyjnych przez wojska alianckie wiosną 1945 roku. Wykorzystano w nim unikalne materiały filmowe nakręcone przez wojskowych operatorów alianckich armii, m.in. w Bergen-Belsen, Buchenwaldzie, Majdanku, Auschwitz i Dachau. W filmie głos zabrały osoby, które przetrwały życie w obozach, oraz byli żołnierze, biorący udział w ich wyzwalaniu. Dokument ukazuje niewyobrażalną skalę zbrodni i szok społeczności międzynarodowej na wieść o niej.

Jego motywem przewodnim jest proces produkcji epickiego filmu, który miał ujawnić skalę nazistowskich zbrodni. Za jego realizację zabrali się czołowi filmowcy lat 50.: Sidney Bernstein, Richard Crossman i Alfred Hitchcock, we współpracy z brytyjskim Ministerstwem ds. Informacji. Prace nad filmem zostały jednak przerwane, z politycznych, nie do końca jasnych powodów. Do zebranych wówczas materiałów po 70 latach powrócił Andre Singer. Światowa premiera zrealizowanego przez niego dokumentu odbyła się w czerwcu 2014 r. na prestiżowym festiwalu w Sheffield, gdzie film zdobył wyróżnienie specjalne.
Dokument pokazuje mapy z lokalizacjami dziesiątek obozów koncentracyjnych na całym terytorium byłej III Rzeszy. Ilustrują one stopień uzależnienia niemieckiej gospodarki od niewolniczej pracy więźniów, przy jednoczesnej całkowitej ignorancji ludności niemieckiej, zamieszkującej w pobliżu obozów, co do warunków w nich panujących. Zdjęcia z obozów oraz wspomnienia świadków odsłaniają chwile tuż po oficjalnym zakończeniu wojny oraz proces jej rozliczenia: SS-manów zbierających zwłoki więźniów, cywilną ludność niemiecką sprowadzoną do obozów w celu uświadomienia im skali zbrodni, jakie zostały w nich popełnione, proces norymberski. Reżyser wykorzystał też różne materiały filmowe, w tym fragmenty filmu Billy'ego Wildera „Świadek oskarżenia”.

"Zło radykalne" 11 marca, godz. 20:20
Dlaczego zwykli mężczyźni, przyzwoici ojcowie rodzin zabijali codziennie setki kobiet, dzieci, niemowląt? Członkowie hitlerowskich szwadronów śmierci zamordowali w Europie Wschodniej dwa miliony cywilów. Stawali ze swoją ofiarą twarzą w twarz i oddawali strzał w jej głowę. Dzięki listom i pamiętnikom, jakie zostawili możemy usłyszeć ich myśli. Podczas procesów, na sali sądowej wyjaśniali, dlaczego nie odmówili wykonania rozkazów i jak to się stało, że zabijanie stało się dla nich rutyną. W filmie grono ekspertów, m. in. Benjamin Ferencz, główny prokurator Trybunału Norymberskiego, oraz Christopher Browning, autor książki „Zwykli ludzie. 101. Policyjny batalion rezerwy” pomagają zrozumieć strategię ludobójstwa. Zastanawiają się, czy dziś ludzie postąpiliby inaczej, jak pokonać naszą skłonność do konformizmu i przemocy i na ile niebezpieczni są zwykli ludzie.

"Sceny zbrodni" 18 marca, godz. 20:20
Głośny dokument Joshuy Oppenheimera o zbrodniach indonezyjskich brygad śmierci, które od momentu puczu wojskowego w 1965 roku w ciągu roku zamordowały ponad milion ludzi. Ich zbrodnie nie zostały rozliczone do dziś. Reżyser spędził siedem lat z emerytowanymi dowódcami paramilitarnych oddziałów. Członkowie brygad śmierci bez oporów opowiadają o swoich uczynkach, a nawet demonstrują, w jaki sposób dokonywali egzekucji. Większość z nich przed puczem trudniła się nielegalną sprzedażą biletów na seanse filmowe. W swojej wyzwoleńczej działalności naśladowali amerykańskie kino. Namówieni przez reżysera, w filmowej scenografii ochoczo odtwarzają scenariusze zbrodni. Udział w tym przedsięwzięciu uzmysławia niektórym z nich potworność ich czynów, czego nie byli w stanie zrozumieć w realnym życiu.
Werner Herzog uznał ten film za najbardziej surrealistyczny i przerażający dokumentalny obraz ostatniej dekady. „Scena zbrodni” zdobyła m.in. Europejską Nagrodę Filmową w 2013 za najlepszy film dokumentalny, Nagrodę BAFTA, była też nominowana do Oscara.

"Brakujące zdjęcie” 25 marca, godz. 20:20
W latach 60. i wczesnych 70. Kambodża przeżywa okres kulturowej aktywności po wystąpieniu z Unii Francuskiej. Politycznie sytuacja zaognia się jednak coraz bardziej, aż do wybuchu rewolucji Pol Pota i Czerwonych Khmerów w 1975 roku. Archiwalne filmy z tamtego okresu ukazują stolicę pełną życia, chętnie przyjmującą cywilizacyjne nowinki z Zachodu, rozwijającą własną tożsamość i kulturę narodową. Zwycięstwo Czerwonych Khmerów przynosi jednak drastyczne zmiany - błyskawiczne przesiedlenia milionów ludzi: inteligencji i klasy średniej do znajdujących się na dalekiej prowincji obozów pracy. Wyniszczani przez głód, choroby i tortury strażników rewolucji ludzie giną okrutną śmiercią. Szacunkowe dane mówią o ponad 2,5 miliona ofiarach reżimu. Głód i tortury nie zostały udokumentowane na żadnych zdjęciach. Reżyser Rithy Panh odtwarza losy obywateli Kambodży w inny sposób – osadza je w świecie glinianych figurek, sięga przy tym do własnej biografii i archiwalnych zdjęć. Kontrapunktem dla animowanego świata zbrodni stają się propagandowe filmy reżimu Czerwonych Khmerów, ukazujące zafałszowaną radość mieszkańców socjalistycznego państwa.
Film został nagrodzony na festiwalu w Cannes oraz na licznych międzynarodowych festiwalach filmowych (w Belgii, Izraelu, Niemczech, etc.), nominowany do Oskara i nagród Europejskiej Akademii Filmowej 2014.