Człowiek w żelaznej masce

O filmowych walorach awanturniczo - przygodowej prozy Alexandra Dumasa kino przekonało się już dawno. Od 1910 r. powstało kilkadziesiąt "muszkieterskich" opowieści, z których nadal za najlepsze uchodzą dwa filmy Richarda Lestera: "Trzej..." i "Czterej muszkieterowie", oddające chyba najlepiej dumasowskiego ducha, pełne witalności, przewrotnej zabawy, czerpiące z najróżniejszych tradycji komediowych. I choć Randall Wallace nie dorównał Lesterowi, to swoim debiutanckim dziełem sprawił miłą niespodziankę zarówno krytykom, jak i publiczności. Z powieściowego tryptyku o muszkieterach: "Trzej muszkieterowie", "Dwadzieścia lat później" i "Wicehrabia de Bragelonne" ten powieściopisarz i scenarzysta wybrał ostatnią część z 1854 r. , stosunkowo najrzadziej ekranizowaną, a właściwie tylko pewien jej wątek: historię tajemniczego więźnia stanu zwanego Żelazną Maską. Dumas uczynił go bratem bliźniakiem króla Ludwika XIV. Kim naprawdę był ów więzień? Do dziś tego nie ustalono. Wiadomo tylko, że został aresztowany w 1669 r. i osadzony w twierdzy w Pignerol w Piemoncie. W 1679 r. przeniesiono go na Wyspę św. Małgorzaty, a w 1698 r. do Bastylii. W czasie ostatniej "przeprowadzki" nosił czarną jedwabną maskę, z której plotka uczyniła żelazną. Tajemniczy więzień zmarł w 1703 r. i został pogrzebany pod nazwiskiem Marchioly. Spekulacjom co do jego tożsamości nie było końca. Podejrzewano, że to brat Ludwika XIV lub jego prawdziwy ojciec albo też nieślubny syn. Wolter przypuszczał, że był to starszy brat przyrodni króla. Snuto też domysły, że mógł to być jeden z dawnych zauszników króla, który popadł w niełaskę. Wallace trzyma się wersji Dumasa, choć nie do końca. Jak stwierdził, "mocne postaci poprowadziły tę opowieść w niespodziewanym dla niego samego kierunku". W centrum uwagi, podobnie jak w literackim pierwowzorze, pozostają u niego muszkieterowie: Atos (John Malkovich), Portos (Grard Depardieu), Aramis (Jeremy Irons) i D'Artagnan (Gabriel Byrne). "Jest to historia o podstarzałych wojownikach, którzy są jednak na tyle młodzi, aby zdecydować, że umrą za to, w co wierzą - mówił reżyser w wywiadach. - To wyrazista opowieść o wierności ideałom, honorze i przyjaźni". Leonardo DiCaprio, grający w tym filmie podwójną rolę: Ludwika XIV i jego brata bliźniaka, po raz pierwszy w swej karierze wystąpił w filmie stricte kostiumowym. Nieźle poradził sobie z niełatwym zadaniem, choć krytycy dość zgodnie przyznali, że bardziej wiarygodnie wypadło jego złe, królewskie oblicze. Film uderza przepychem scenograficznym. Zdjęcia kręcono w zabytkowych budowlach na terenie całej Francji. Pałac Vaux - le - Vicomte z powodzeniem udaje Wersal. Paryż roku 1662. Czwórka muszkieterów postarzała się, zmieniła tryb życia. Atos wychowuje syna, Raoula, Aramis został generałem zakonu jezuitów, ale dla własnego bezpieczeństwa ukrywa ten tytuł, Portos korzysta z życia, zabawiając się z młódkami i jedynie D'Artagnan nadal wiernie służy monarsze jako dowódca królewskich gwardzistów. Młody król Ludwik XIV prowadzi wyniszczające Francję wojny, nie zważając, że jego poddani cierpią nędzę i głód. Na jednym z balów wpada mu w oko piękna Christine, narzeczona Raoula. Aby ją uwieść, wysyła nieszczęsnego chłopaka na wojnę. Na wieść o śmierci syna zrozpaczony Atos zjawia się na dworze, ale D'Artagnan powstrzymuje go przed popełnieniem nierozważnego kroku. Przyjaciele, związani pamiętnym zawołaniem: "Jeden za wszystkich, wszyscy za jednego"postanawiają jednak zemścić się na okrutnym królu odsuwając go od władzy. Zamiast niego chcą osadzić na tronie jego dobrego brata Filipa, przetrzymywanego w więzieniu w żelaznej masce, która uniemożliwia rozpoznanie go.