Arsenał 55 _ malowanie poematu dla dorosłych

Wystawa Młodej Plastyki Arsenał'55 jest obecnie epizodem słabo pamiętanym i z całą pewnością niedocenianym, nie tylko w dziejach sztuki najnowszej, ale także w wymiarze społecznym. A było to wydarzenie bardzo istotne, znamionujące nadchodzącą odwilż polityczną. W Polsce - właśnie w 1955 roku, gdy choćby na Węgrzech dokręcano śrubę, tu dokonywał się proces odwrotny: pojawiły się pierwsze oznaki kontrolowanej odwilży. Latem w Warszawie odbył się Międzynarodowy Festiwal Młodzieży i Studentów, dzięki któremu młodzi ludzie mogli, najczęściej po raz pierwszy, poznać swoich rówieśników z innych krajów. W tym samym czasie otwarto Wystawę Młodej Plastyki Arsenał \'55, na której po raz pierwszy od wielu lat pokazano dzieła niemieszczące się w socrealistycznym kanonie. Powstał (jak dziś wiemy, z inspiracji bezpieki) Klub Krzywego Koła, swoisty wentyl bezpieczeństwa pozwalający na wyrażanie opinii nie zawsze zgodnych z linią partii. Dla wielu przełomem było opublikowanie na łamach "Nowej Kultury" "Poematu dla dorosłych" Adama Ważyka, w którym autor przedstawił ukrywaną dotychczas prawdę o cenie, jaką płaciło społeczeństwo za wielkie budowy socjalizmu. We wrześniu swoje oblicze zmienił tygodnik studentów i młodej inteligencji "Po prostu", coraz śmielej opisując rzeczywistość ówczesnej Polski. Wciąż jednak były to sygnały widoczne jedynie dla części społeczeństwa, przede wszystkim inteligencji. Ten kontekst jest istotny, aby zrozumieć, czym była owa malarska manifestacja, zwłaszcza jeśli zważymy, że hasło towarzyszące wystawie brzmiało: "Przeciw wojnie, przeciw faszyzmowi". Samo hasło brzmiało politycznie bezpiecznie, lecz sztuka tu prezentowana nie miała nic wspólnego z obrazami propagującymi socjalistycznie słuszną walkę o pokój. Pytaniem istotnym, które w filmie nie może pozostać bez odpowiedzi, jest pytanie o wpływ Arsenału na kształt sztuki, o spór artystyczny i estetyczny, jaki spowodował.