Artysta i niepokój wieku. Henryk Sienkiewicz, 1846-1916

Sylwetka Henryka Sienkiewicza na tle burzliwej epoki, w której żył. Laureat Nagrody Nobla pracą i talentem zdobył światową sławę, zrobił karierę niemającą sobie równych w dziejach polskiej literatury. Zyskał rozgłos, uznanie oraz powodzenie materialne rzadkie w obranym zawodzie. Jego powieści były tłumaczone na wiele języków i ekranizowane już w czasach kina niemego. Fenomenem jest nieustająca popularność pisarza u kolejnych pokoleń czytelników. Henryk Sienkiewicz to jednak postać niejednoznaczna, osobowość zagadkowa i - wbrew temu, co nam się wydaje - mało znana. Z jednej strony uwielbiany na równi z wieszczami, nazywany "hetmanem narodu", "królem duchem", "krzepicielem serc", a jednocześnie potępiany jako filister, "klient arystokracji i kleru", deprecjonowany jako "geniusz łatwej urody" i "pierwszorzędny pisarz drugorzędny". Dla jednych krzepiciel narodu i wielki artysta, dla innych pisarz tandetny, szkodliwy, wręcz amoralny. Podziwiany w kraju i za granicą, a jednocześnie bezpardonowo atakowany przez współczesną mu krytykę. Uwielbiany przez czytelników, a zarazem samotny i nieszczęśliwy w życiu osobistym. Film stara się rozwikłać zagadkę Sienkiewicza, choć liczne paradoksy, w jakie uwikłana jest jego twórczość i osobowość, utrudniają proste odpowiedzi. Znawcy tematu opisują go jako wielkiego iluzjonistę, wyrafinowanego stylistę, ale pisarza płytkiego, myślowo banalnego, którego przesłanie - wzniosłe i prawomyślne, narodowe i katolickie - nie budzi wątpliwości, ale który przy całym swym uduchowieniu przejawia niezwykłe zainteresowanie tym, co grzeszne, nie stroniąc od naturalistycznej drastyczności. W biografii pisarza wyeksponowano wątki, które wskazują na liczne dylematy duchowe, które nim targały - sceptycyzm, niepokój, wątpliwości religijne. Autor programu dowodzi, że piewca tradycyjnych wartości społecznych i religijnych pesymistycznie oceniał polską rzeczywistość i nie był wolny od osobistych zwątpień w istnienie Boga, od dręczących pytań - jest czy Go nie ma? Niemniej w pewnym momencie świadomie odrzucił wszelkie bolesne i męczące wątpliwości w imię obowiązku patriotycznego i obywatelskiego. W kontekście losów i twórczości Henryka Sienkiewicza rodzą się aktualne również i dziś pytania: czy artystyczna doskonałość da się pogodzić z moralnym przesłaniem sztuki? Czy można jednocześnie "krzepić" i mówić prawdę oraz w jakich kategoriach postrzegać moralność artysty? O fenomenie Henryka Sienkiewicza mówią znawcy i miłośnicy jego prozy: rofesorowie Janusz Pajewski i Tadeusz Bujnicki, Grażyna Borkowska, Włodymir Wasyłenko, Zygmunt Poznański, Jerzy Hoffman oraz wnuk pisarza, Juliusz Sienkiewicz. Dopełnieniem informacji o życiu i sławie autora "Trylogii" i "Quo vadis" są fragmenty jego powieści i korespondencji oraz zapiski z osobistych dzienników czytane przez Zygmunta Józefczaka, aktora Teatru Starego w Krakowie.