Bracia Karamazow

Do Nowej Huty przyjeżdża zespół praskiego teatru, by podczas alternatywnego festiwalu wystawić adaptację "Braci Karamazow" Fiodora Dostojewskiego. Próbie generalnej w opuszczonej stalowni przygląda się miejscowy robotnik, którego dziecko walczy w szpitalu o życie. "Film Zelenki jest awangardową, ambitną i kontrowersyjną próbą zmierzenia się z Dostojewskim. To na pewno nie jest czeska komedia o miłości" - pisała po premierze "Braci Karamazow" jedna z recenzentek. Rzeczywiście, dzieło autora "Guzikowców", przynajmniej pod względem klimatu emocjonalnego, dość mocno odbiega nie tylko od jego wcześniejszej twórczości, lecz także od tego, co zwykło się rozumieć pod pojęciem "czeskiej mentalności". Dla tej ostatniej bowiem, wedle słów samego Zelenki, nie ma żadnych świętości, no może poza rozrywką i wygodnym życiem. Tymczasem filmowa adaptacja ostatniej powieści Fiodora Dostojewskiego bez taryfy ulgowej stawia "przeklęte pytania" o rzeczy ostateczne i fundamentalne: istnienie Boga, zbawienie duszy, sens cierpienia i moralności. Fabularna konstrukcja dzieła Zelenki opiera się na intrygującym pomyśle formalnym "teatru w kinie". Gros akcji stanowi bowiem zapis próby generalnej "Braci Karamazow" w wykonaniu zespołu praskiego teatru "Dejvickie Divadlo". Dramatyczne losy bohaterów Dostojewskiego splatają się z autentyczną tragedią, która dotyka jednego z polskich robotników, przyglądających się próbie. W celu rozładowania mrocznej i poważnej tonacji filmu reżyser pozwala widzowi co jakiś czas zajrzeć za kulisy, ukazując śmiesznostki, miłostki i konflikty, będące istotną częścią teatralnego, lecz już pozascenicznego życia. Poruszającą muzykę do filmu skomponował polski laureat Oscara Jan A. P. Kaczmarek. W rolach głównych wystąpili autentyczni aktorzy "Dejvickiego Divadla", którzy wcześniej przez 8 lat z wielkim powodzeniem grali w spektaklu na podstawie "Braci Karamazow". Oglądając ich wspaniałe aktorstwo nietrudno zrozumieć Zelenkę, że chciał uwiecznić je na szklanym ekranie. Co ciekawe, ze względu na trudności w załatwieniu potrzebnych zezwoleń, w Nowej Hucie zrealizowano tylko jeden dzień zdjęciowy. Pozostałe sceny nakręcono w hali fabrycznej w czeskiej miejscowości Hradek. "Bracia Karamazow" Zelenki otrzymali liczne nagrody, w tym Czeskie Lwy dla najlepszego filmu i reżysera oraz Nagrodę Międzynarodowej Federacji Krytyki Filmowej (FIPRESCI) na MFF w Karlowych Warach za "przekład klasyki Dostojewskiego w niekonwencjonalnym połączeniu teatru, kina, literatury i prawdziwego życia". Zespół praskich aktorów przyjeżdża do Nowej Huty, żeby wystawić adaptację "Braci Karamazow" Dostojewskiego. Spektakl ma być częścią alternatywnego festiwalu organizowanego za pieniądze Unii Europejskiej. Zamiast tradycyjnego teatru ze sceną i widownią, miejscem inscenizacji jest stara, wymagająca remontu stalownia, w której niegdyś przemawiał Lech Wałęsa, a która obecnie należy do hinduskiej firmy. Alternatywa alternatywą, ale aktorzy nie kryją niezadowolenia z powodu fatalnych warunków bytowych - zamiast garderoby dostają do dyspozycji odrapane, robotnicze szafki wyklejone niewyszukanymi, damskimi aktami, zaś w miejsce czystych umywalek - metalowe rynny z obskurnymi, rdzewiejącymi kranikami. Pomimo wszystko przystępują do próby generalnej. Wkrótce pojawiają się kolejne trudności. Odtwórca jednej z najważniejszych ról otrzymuje wiadomość, że jeszcze tego samego dnia wieczorem musi stawić się na dodatkowe zdjęcia do filmu, którego produkcja - jak sądził jeszcze rano - miała być zakończona. Poza tym czescy artyści dowiadują się, że dziecko jednego z robotników, obserwujących próbę, niedawno w tej samej stalowni miało ciężki wypadek i teraz walczy w szpitalu o życie.