Cham

Druga filmowa adaptacja dziś już prawie zapomnianej powieści Elizy Orzeszkowej (pierwszej dokonał w 1931 roku Jan Nowina Przybylski). Wielką zasługą Laco Adamika jest, że potrafił z prozy autorki "Nad Niemnem" wydobyć to, co uniwersalne i nieprzemijające. W wypadku "Chama" chodzi tu przede wszystkim o problem stosunku człowieka do natury, a także o wielki dramat niespełnionej miłości. Film Laco Adamika opowiada o konfrontacji dwu postaw. Pierwsza to zakorzenienie w bycie i w przyrodzie, życie zgodne z jej rytmem i prawami. Jego uosobieniem jest Paweł - prosty rybak samotnik, pielęgnujący swój własny kodeks moralny. Poczesne miejsce zajmują w nim prawość, miłosierdzie i wielkoduszność. Postawa druga zaś to wykorzenienie polegające na niemożności znalezienia swego miejsca w świecie. Nie tylko w sferze fizycznej, namacalnej, ale także duchowej. Franka - filmowa antagonistka i miłość Pawła - nie może sobie poradzić ze sobą. Wyrwana z macierzystego środowiska nie może zaaklimatyzować się w innym. Ta niezdolność przystosowania się powoduje, że zadaje cierpienie człowiekowi, który ją kocha. Mimo że przewyższa go wiedzą, nie potrafi tak jak on zaakceptować samej siebie. Jej życie to pasmo psychicznej udręki, jałowych poszukiwań, desperackich i szalonych decyzji prowadzących w konsekwencji do samozagłady. Wielką zaletę filmu Adamika stanowi aktorstwo. Jest to tym bardziej zaskakujące, że reżyser obsadził główne role debiutantami i aktorami prawie nieznanymi. I tak tytułowego "chama" zagrał Piotr Szczepanik - popularny piosenkarz, w skomplikowaną postać Franki wcieliła się nieznana wcześniej Monika Niemczyk. Oboje wywiązali się ze swych zadań zaskakująco dobrze. Akcja filmu toczy się pod koniec XIX wieku w zapadłej, nadniemeńskiej wsi. Po śmierci żony Paweł Kobycki odnalazł wewnętrzną równowagę w pracy i kontaktach z przyrodą. Miejscowa społeczność szanuje go, lecz uważa za trochę zdziwaczałego. Pewnego razu w życiu Pawła zachodzi niespodziewana i gwałtowna zmiana. Poznaje Frankę - pokojówkę z pobliskiego dworu i... zakochuje się w niej od pierwszego wejrzenia. Dziewczyna odwzajemnia uczucie. Wkrótce Kobycki proponuje jej małżeństwo. Franka, która służyła już w różnych dworach i miała liczne romanse, godzi się, mimo że wcześniej doznała wielu sercowych zawodów. Wierzy jednak w szczerość intencji Pawła. Jej pożycie z mężem, mimo obiecujących początków, szybko zaczyna się psuć. Winę za to ponosi Franka. Jej lepsze pochodzenie (ze zubożałej rodziny urzędniczej), wykształcenie, obycie, a także temperament, zamiłowanie do zabaw i niechęć do "chamskich" robót powodują, że odsuwa się od Pawła. Wreszcie któregoś wieczoru ucieka z lokajem. Nagroda dla Heleny Kowalczykowej oraz Nagroda Wydziału Radia i Telewizji Uniwersytetu Śląskiego za zdjęcia na Festiwalu Polskiej Twórczości Telewizyjnej w Olsztynie w 1980 roku.