Chłop z książką

Śląsk Cieszyński, będąc pod zaborem austriackim, odznaczał się sporą zamożnością ludności umożliwiającą dostęp do nauki. Równocześnie region ten był pod wpływem kościoła ewangelickiego. Ułatwiało to dostęp do nauki i książek, co w Polsce zarezerwowane było dla elit. W okolicach Cieszyna na przestrzeni 100 lat pojawiły się dwa przypadki założenia książnic przez chłopów. Nie byli to przypadkowi chłopi. Obydwaj potrafili czytać i pisac i odczuwali głód książek. Pierwszym był chłopski kronikarz Jurek Gajdzica żyjący na przełomie XVIII i XIX wieku. Jego działalność spopularyzowana została przez innego chłopa, sadownika i hutnika Jana Wantułę. Jan Wantuła był bibliofilem ratującym książki, zapalonym entuzjastą słowa pisanego. Był hutnikiem i sadownikiem. Dochód z sadownictwa przeznaczał na zakup książek. Poza zbieraniem książek swą pasję realizował w pisaniu artykułów do pism i drobnych publikacji książkowych. W jednej ze swych książek opisał osobę i działalność Jurka Gajdzicy. Ów Gajdzica posiadał własny exlibris, był protoplastą ruchu kontynuowanego przez Wantułę, ruchu zapisywania kronik chłopskich i tworzenia własnego chłopsko - robotniczego księgozbioru. Swojego exlibrisu doczekał się również Wantuła. Na brzegach zebranych ksiąg zamieszczał swój znak graficzny. To, co łączyło obu wielbicieli literatury, to ewangelickie pochodzenie. Ono zdaje się być kluczem do ich wspaniałej pasji. Ewangelicy naukę, nawet tę drobną, stawiali ponad inne dobra, dlatego obaj ci chłopi ukończyli kilka klas szkoły podstawowej, wynosząc z niej umiejętność czytania i głód wiedzy. Program "Chłop z książką" opisuje obie te postaci, opowiada też o Śląsku Cieszyńskim jako miejscu, gdzie świadomość naukowa niższych grup społecznych była często na poziomie świadomości klas wyższych reszty ziem polskich. W programie przedstawimy zachowane oryginalne eksponaty księgozbioru Jana Wantuły i kilka sztuk zachowanych ksiąg zebranych przez Jurka Gajdzicę, ich portrety i ryciny domostw, w których mieszkali i gromadzili swe zbiory. O Janie Wantule opowie jego wnuczka Urszula Wantuła, mieszkającą dziś w Ustroniu, w tym samym miejscu, gdzie swą książnicę miał jej dziadek. Ponadto w programie wystąpią znawcy tematu: Władysława Magiera, Michał Gabryś - opiekun zbioru książek Wantuły, ks. ewangelicki, w którego parafii znajduje się dziś największa część książnicy Wantuły. W programie zobaczymy plenery Śląska Cieszyńskiego, poczujemy klimat miasta Ustroń i okolicznych wsi. Ikonografia zebranych przez Urszulę Wantułę fotografii i rycin pokazujących jej dziadka i ówczesne życie wzbogaci program, nadając mu cechy historycznego dokumentu.