Czesława Miłosza historia literatury polskiej XX wieku

W opinii zmarłego niedawno Czesława Miłosza Polacy zbyt duże znaczenie przywiązują do periodyzacji, dzieląc literaturę XX wieku na Młodą Polskę, 20-leciemiędzywojenne, okres wojny, PRL i postPRL. Pisarz był przekonany, że z czasem wszystko to się wyrówna i moment powstania dzieła straci znaczenie, liczyć zaś będzie tylko to, co ma rzeczywistą i nieprzemijającą wartość. Dokonując w filmie przeglądu dzieł prozatorskich i poetyckich napisanych w mijającym stuleciu i ich bardzo subiektywnej oceny, za ten który zaczął literacki wiek, uznaje wydany w 1899 roku manifest "Confiteor" Stanisława Przybyszewskiego, dziś niemal zapomniany, choć zaczął jeden z dwóch głównych nurtów w naszej literaturze. Polemizująca z nim w "Ad astra" Eliza Orzeszkowa wyznaczyła drugi, ten przypominający o obowiązkach wobec ojczyzny. Przez cały XX wiek powstawały potem dzieła, w których modernistyczny przewrót szedł równolegle z obowiązkami patriotycznymi. Na koniec swego rodzaju wykładu stwierdza nie bez smutku, że Aleksander Wat miał w pełni rację, że literatura polska nie wydała dzieł na miarę jej tragedii. I nawet jeśli można wskazać kilka dośćudanych prób, głównie pamiętnikarskich, to przytoczona konstatacjaWata jest nadal aktualna. Noblista był przekonany, że nasze dziedzictwo w postacibardzo tragicznej historii będzie naciskało, żądając uobecnienia. Bo przecież - jak mówił - "to nie może być tak, że to, co się zdarzyło, zapadnie w niepamięć. Przeszłość się liczy i wcześniej czy później daje znać o sobie. Cienie umarłych żądajągłosu. Tak będzie". Interesującą wypowiedź Czesława Miłosza uzupełnia bogata ikonografia - archiwalia fotograficzne i filmowe, zdjęcia rękopisów i omawianych dzieł, portrety ich autorów - a teksty uznane przez pisarza za szczególnie ważne dla polskiego literackiego stuleciainterpretują Jerzy Radziwiłowicz i Anna Radwan.