Dreszcze

Srebrny Niedźwiedź na XXXII Międzynarodowym Festiwalu Filmowym w Berlinie Zachodnim, nagrody Międzynarodowego Stowarzyszenia Krytyki Filmowej (FIPRESCI) i Międzynarodowego Stowarzyszenia Kin Artystycznych (CICAE). To tylko część wyróżnień, którymi uhonorowano "Dreszcze" - w opinii wielu krytyków najlepszy film w dorobku Wojciecha Marczewskiego. Ich zdaniem, polski reżyser jako jeden z nielicznych (obok Istvana Szabo) odsłonił tak głęboko i szczerze kulisy świadomości dziecka epoki komunizmu. By pojąć "Dreszcze", trzeba wniknąć w klimat epoki. Nie miał on wiele wspólnego ze zgiełkiem konkurencyjnych ideologii, charakterystycznym dla demokracji zachodnich; superideologia niwelowała różnice poglądów. Nieważne, na jakiej podstawie aresztowano ojca małego bohatera filmu (jest to reminiscencja aresztowania ojca Wojciecha Marczewskiego). Mógł być z przekonań narodowcem, katolikiem, socjalistą. Ustrojowi "robotniczo - chłopskiemu" zagrażał w zasadzie każdy, kto nie był doskonałym konformistą"(Tadeusz Sobolewski)."Doskonały konformizm"to propozycja, którą przedstawia fanatyczna druhna, nękanemu przez światopoglądowe niepokoje, Tomkowi. Owa propozycja, wzmocniona przez erotyczną fascynację chłopca, jest nad wyraz atrakcyjna. Nie tylko tłumaczy niezrozumiały świat i zaspokaja potrzeby religijne, ale w dodatku obiecuje jakąś formę miłosnego spełnienia. Krytyka widziała w"Dreszczach"nie tylko film rozrachunkowy. Dopatrywano się w nim również wpływów surrelizmu i twórczości Roberta Musila ("Niepokoje wychowanka Törlessa","Człowiek bez właściwości"). Z racji daty premiery: 12 grudnia 1981 (dzień przed wprowadzeniem stanu wojennego) dla wielu dzieło Marczewskiego stało się też niepokojącym"memento", że"totalitarna religia"zawsze może się odrodzić - obojętnie pod jaką postacią. Rok 1955. Trzynastoletni Tomek, którego ojciec przebywa w więzieniu, wyjeżdża na obóz harcerski. Początkowo jego postępowanie jest naganne. Jak na dłoni widać, że rodzice nie wychowywali go w duchu marksistowsko - leninowskim. Wkrótce jednak chłopiec zaczyna ulegać coraz większej fascynacji druhną - przewodniczką, pryncypialną komunistką, ślepo wierzącą i posłuszną swoim partyjnym zwierzchnikom. Tymczasem"gdzieś z Polski"docierają wieści o"wypadkach poznańskich". Ojciec Tomka wychodzi z więzienia. Czy odnajdzie wspólny język z synem? Czy odmieniona dusza chłopca odnajdzie swoje miejsce w nowej rzeczywistości? Dramat obyczajowy, 101 min, Polska 1981 Scenariusz i reżyseria: Wojciech Marczewski Zdjęcia: Jerzy Zieliński Muzyka: Andrzej Trzaskowski Występują: Tomasz Hudziec, Teresa Marczewska, Marek Kondrat, Zdzisław Wardejn, Władysław Kowalski, Teresa Sawicka, Jerzy Bińczycki, Bogdan Koca