Ferdydurke

Witold Gombrowicz należy do pisarzy, których proza wyjątkowo trudno przekłada się na język filmu. Jerzy Skolimowski podjął to ryzyko, dokonując adaptacji "Ferdydurke", choć przyznawał później, że był to najtrudniejszy projekt, z jakim miał do czynienia. Chciał jednak przybliżyć Gombrowicza także zachodniej publiczności, pośrednio też zachodniemu czytelnikowi. Film spotkał się z różnymi opiniami, zachodnia krytyka przyjęła go na ogół znacznie lepiej niż polska. Ale i w kraju doceniono fakt, że Skolimowski starał się być wierny Gombrowiczowskiej filozofii, ukazując groteskowo zdeformowaną rzeczywistość, a jednocześnie przekładając bogactwo słownych gier i zabaw na wizualne środki filmu. Jego "Ferdydurke" jest widowiskiem bogatym w ruch, postacie, symbole i zdarzenia. Powieść została wydana w 1937 r. , ale Skolimowski przeniósł akcję na ostatnie miesiące lata 1939 r. To film anglosasko - polski. Scenariusz wyszedł spod piór dwóch studentów literatury uniwersytetu nowojorskiego, Amerykanów o polskich korzeniach: Johna Yoricka i Josepha Keya, z którymi reżyser współpracował. Wiele ról zagrali najznakomitsi polscy aktorzy, ale główne role Skolimowski powierzył (także ze względów komercyjnych) aktorom zagranicznym: Józia (Joeya) zagrał Anglik Iain Glen, zewnętrznie podobny do młodego Gombrowicza, a Miętusa - Amerykanin Crispin Glover. Sporo kłopotów przysporzył sam tytuł filmu. Reżyser chciał uczynić go łatwiejszym do wymówienia i zapamiętania przez zachodniego widza. Wymówione szybko słowa: "Thirty Door Key" swoim brzmieniem przypominają wymyślone przez pisarza słowo "Ferdydurke". Wbrew pozorom znajdują też uzasadnienie w treści filmu: bohater ma 30 (thirty) lat i próbuje przekroczyć drzwi (door) między dojrzałością i niedojrzałością - tłumaczył w wywiadach reżyser. A klucz (key) muszą odnaleźć sami widzowie. Warszawa, 1939 r. Józiowi, początkującemu 30 - letniemu pisarzowi, który opublikował pierwszą książkę, składa wizytę jego dawny nauczyciel, profesor Pimko, i odsyła z powrotem do gimnazjum. Józio obserwuje społeczność uczniowską, w której dominują dwie indywidualności: Miętus marzący o brutalnym, surowym życiu uosabianym przez parobka, i Syfon - ideał niewinności. Miętus wyzywa Syfona na pojedynek na miny i doprowadza do utracenia przez przeciwnika niewinności. Pimko umieszcza Józia na stancji u inżynierostwa Młodziaków, nowoczesnych rodziców wyemancypowanej pensjonarki Zuty. Józio jest nią zafascynowany, ona traktuje go pogardliwie. W odwecie Józio demaskuje ukrytą pod pozorami nowoczesności dość tradycyjną prawdę o rodzinie Młodziaków. Józio w towarzystwie Miętusa ucieka na wieś i trafia do domu wujostwa, gdzie dla odmiany kultywuje się fason ziemiański. Józio spotyka tam swoją kuzynkę, Zosię, którą zawsze kochał i zaczyna myśleć o całkowitym porzuceniu niedorosłości, ale jego plany krzyżuje Miętus. (30 DOOR KEY) Dramat, 91 min, Wielka Brytania/Francja/Polska 1991 Reżyseria: Jerzy Skolimowski Scenariusz na podstawie powieści Witolda Gombrowicza: Joseph Kay, John Yorick, Jerzy Skolimowski Zdjęcia: Witold Adamek Muzyka: Stanisław Syrewicz Aktorzy: Iain Glen, Robert Stephens, Crispin Glover, Marek Probosz, Artur Żmijewski, Judith Godreche, Beata Tyszkiewicz, Dorota Stalińska, Jan Peszek, Tadeusz Łomnicki, Jerzy Skolimowski, Fabienne Babe i inni