Grona gniewu

(THE GRAPES OF WRATH) Dramat społeczny, 124 min, USA 1940 Scenariusz na podstawie powieści Johna Steinbecka: Nunnaly Johnson Zdjęcia: Gregg Toland Muzyka: Alfred Newman Reżyseria: John Ford Występują: Henry Fonda, Jane Darwell, Charley Grapewin, John Carradine, Russell Simpson, John Qualen, O. Z. Whitehead, Doris Bowdon, Ward Bond i inni Adaptacja głośnej powieści Johna Steinbecka, uhonorowanej nagrodą Pulitzera za rok 1940. Po odsiedzeniu kary czterech lat więzienia Tom Joad wraca na małą rodzinną farmę w Oklahomie, ale zastaje dom opustoszały. Po zabudowaniach błąka się jedynie Muley, upośledzony umysłowo sąsiad Joadów. Od niego Tom dowiaduje się, że jego rodzice, podobnie jak wielu innych innych drobnych farmerów, zostali wyrugowani z własnej ziemi przez wielkie przedsiębiorstwa obszarnicze. Schronili się tymczasowo u dziadków i tam też odnajduje ich Tom. Zastaje ich przy załadowywaniu skromnego dobytku do zdezelowanego samochodu, którym cała rodzina zamierza wyruszyć na Zachód, do Kalifornii, gdzie podobno łatwo o pracę. Do Joadów przyłącza się jeszcze ich przyjaciel Casy i razem wyruszają w długą drogę. Wiedzie ona przez kilka stanów: Teksas, Nowy Meksyk, Arizonę. Trudów podróży nie wytrzymują seniorzy rodu: najpierw umiera dziadek Joad, potem babcia. Spotykani po drodze ludzie ostrzegają osadników, że "ziemią obiecaną", do której jadą w nadziei na lepsze, łatwiejsze życie, rządzą twarde prawa, a o pracę jest tam równie trudno, jak gdzie indziej. Desperacja i niepewność Joadów wzrastają dodatkowo, gdy rodzinę opuszcza mąż ich ciężarnej córki Rosasharn. Kres wędrówki przynosi im kolejne rozczarowania. Nie mogąc znaleźć pracy lub - w najlepszym przypadku - pracując w warunkach niemal feudalnego wyzysku, Casy przyłącza się do organizacji broniącej praw pracowników. Za swą działalność związkową zostaje zastrzelony przez jednego z policjantów. By go pomścić, Tom zabija policjanta i niebawem jest poszukiwany w całym stanie listem gończym. Obawiając się, że może ściągnąć nieszczęście na całą rodzinę, postanawia opuścić swych najbliższych. John Ford zrealizował tę wielką sagę rodzinną z niemal dokumentalną dbałością o odtworzenie realiów epoki. Przesycony emocjami, odtwarzał ważny fragment historii społeczeństwa amerykańskiego i warunków, w jakich kształtowały się jego dzisiejsze zasady i ideały. Film otrzymał sześć nominacji do Oscara, z czego ostatecznie przyznano dwie: dla Johna Forda za reżyserię i dla Jane Darwell (Ma Joad) za najlepszą żeńską rolę drugoplanową. Henry Fonda, który zdaniem wielu krytyków stworzył w tym filmie największą kreację w swym dorobku aktorskim, przegrał rywalizację z Jamesem Stewartem nagrodzonym za rolę w "Filadelfijskiej opowieści". Podczas, gdy Amerykanie traktowali "Grona gniewu" niemal jak epopeję narodową, w ZSRR przyznano filmowi zgodę na dystrybucję tylko dlatego, że odpowiednie czynniki uznały, iż daje on wystarczająco nieatrakcyjny obraz życia amerykańskiego proletariatu w latach kryzysu. Później jednak zezwolenie cofnięto, gdy okazało się, że największe wrażenie na publiczności wywarł fakt, iż rodzina amerykańskich biedaków podróżuje własnym samochodem.