Holden

Krzysztof Zanussi filmuje jedną scenę z życia dorastających chłopców. Rzecz dzieje się w pokoju szkolnego internatu. Holden słucha jazzu, nosi modną czapkę z daszkiem. Trochę się zgrywa, trochę nudzi. Rozmawia o kolegach i randkach. Nad jego łóżkiem wisi plakat Marylin Monroe, w który chłopak rzuca gumą. W odróżnieniu od współlokatorów nie ma żadnych planów na deszczowy wieczór. Usiłuje zapanować nad nieładem pozostawionym przez kolegów. Wyczekuje powrotu Turnera. Gdy kolega wraca do pokoju, zaczyna go wypytywać o dziewczynę, która czeka w holu na dole. Turnerprzebiera się i goli w pośpiechu. Okazuje się, że Alice jest dawną znajomą Holdena. Latem mieszkała w sąsiedztwie. Spędzili z sobą sporo czasu, grali w domino, ale teraz nie ma odwagi zejść i się z nią przywitać. Irytacja Holdena narasta, gdy Turner wyjawia, że nie zamierza zaprosić jej ani do kina, ani pojechać z nią do miasta, a jedynie spędzić wieczór w samochodzie. Holden rzuca się w końcu na Turnera. Silniejszy kolega bez trudu przewraca go na podłogę. Chłopak zostaje sam w pokoju, z jego wargi leci krew, zza okna słychać warkot odjeżdżającego samochodu Turnera. Holden znów słucha muzyki. Etiuda Zanussiego powstała na motywach głośnej powieści Jerome ' a D. Salingera "Buszujący w zbożu". Książka ukazała się po raz pierwszy na początku lat 50. (pierwsze polskie wydanie w roku 1961) i wywołała ogromne kontrowersje natury obyczajowej. Niesmak budził wulgarny język powieści oraz poruszana w niej tematyka związana z seksualnościąnieletnich. Dziś powieść Salingera należy do kanonu amerykańskiej literatury XX wieku. Główny bohater stał się ikoną młodych buntowników. Sześć lat później Jack Kerouac wydał "W drodze" - kolejną powieść, która przyczyniła się do rewizji amerykańskiego mitu. Problematyka obyczajowa nie znajduje się jednak w centrum zainteresowania początkującego reżysera. Z opowieści o kilku dniach z życia Holdena Caulfielda Zanussi wybiera jeden epizod z pierwszych rozdziałów powieści. Koncentruje się na głównym bohaterze, starając się zarysować konflikt pomiędzy nim a współlokatorem. Czyni zeń oś dramaturgicznąetiudy. Holden Stefana Friedmanna to raczej typ zawadiaki niż buntownika. Jego gesty i zachowania to wyłącznie pozy, co wydaje się zgodne z duchem powieści, w której finale bohater wraca do domu i od września zaczyna edukację w kolejnej szkole, z której zapewne również zostanie usunięty. Zanussi, podobnie jak autor literackiego pierwowzoru, również stosuje kompozycyjną klamrę. W pierwszych i ostatnich ujęciach filmu bohater słucha muzyki, która opisuje miejsce zdarzeń, ale i charakteryzuje postać. Etiuda Zanussiego zdaje się wyrastać z fascynacji ówczesnych studentów Szkoły Filmowej kulturą Zachodu, szczególnie amerykańską, która była synonimem wolności i niezależności. W latach 60. powstają znakomite etiudy inspirowane kinem amerykańskim, jak choćby "Zabawa" (1960) Witolda Leszczyńskiego czy groteska dokumentalna Feriudina Erolai Marka Piwowskiego "Kirk Douglas" (1966). Zainteresowanie to wyrosłe na fali Odwilży roku 1956 widoczne było również w polskim kinie pełnometrażowym. "Holden" Zanussiego mógłby być przecież młodszym bratem Bazylego, bohatera "Niewinnych czarodziejów" Andrzeja Wajdy (1960). [Katarzyna Mąka - Malatyńska]