Kamień na kamieniu

Jeszcze przed publikacją powieść "Kamień na kamieniu" (1984) Wiesława Myśliwskiego okrzyknięto arcydziełem. W opinii krytyki utwór autora "Pałacu" nawiązywał do najlepszych tradycji polskiej literatury "wiejskiej". Mało tego, epicki rozmach i ranga artystyczna sprawiły, że stawiano ją w jednym rzędzie z "Chłopami" Reymonta. Saga Myśliwskiego, barwnie kreśląc burzliwe dzieje Szymona Pietruszki, opowiada również o skomplikowanych losach polskiej wsi powojennej. Szkicuje wnikliwą i szeroką panoramę przemian społecznych oraz zmian w chłopskiej mentalności. Sugestywnie ukazuje odchodzenie w przeszłość dawnych tradycji i obyczajów wypieranych przez industrialną cywilizację. Demaskuje wreszcie meandry uwikłania wsi w politykę, dramaty związane z "awansem społecznym", konsekwencje zaangażowania w budowanie nowej, socjalistycznej rzeczywistości. W filmie Ryszarda Bera widać staranie, by nie uronić wiele z niepowtarzalnego klimatu powieści. Jednak odbiór filmowego "Kamienia na kamieniu" nie był jednoznaczny. Oprócz recenzenckich pochwał, pojawiły się zarzuty o "spłaszczenie" literackiego pierwowzoru, nadmierną dosłowność obrazu, eliminującą poetyckość i rytm prozy Myśliwskiego. Mniej wątpliwości wzbudziły kreacje aktorskie. Odtwórcy głównych ról z Jerzym Radziwiłowiczem, Joanną Żółkowską, Bronisławem Pawlikiem i Januszem Michałowskim na czele nie mieli powodu wybrzydzać na krytyków. Filmowy "Kamień na kamieniu" zaczyna się w momencie, gdy po długiej nieobecności Szymek Pietruszka wraca do rodzinnej wsi. Niedgyś był kimś. W partyzantce wyróżnił się walecznością i odwagą. Po wojnie został urzędnikiem, nadzorującym realizację obowiązkowych dostaw. Podobał się kobietom, cenili go sąsiedzi, był mile widzianym kompanem do wypitki i wybitki. Po wypadku samochodowym wylądował w szpitalu. Teraz, po powrocie chce spotkać się ze swoim starszym bratem Michałem. Nie zastaje go jednak w domu. Mało tego, nikt dokładnie nie wie, gdzie można go znaleźć. Szymek rozpoczyna więc obchód wsi w poszukiwaniu informacji o nieobecnym bracie. Każde spotkanie z dawnym znajomym, każde odwiedziny starego miejsca wywołują w nim wspomnienia, przywołują dobre i złe duchy przeszłości.