Katyń - ludobójstwo i propaganda

Kiedy we wrześniu 1943 roku Rosjanie zajęli rejon Smoleńska, natrafili na mogiły wzniesione przez Niemców na miejscu zbrodni katyńskiej. Teraz oni, jak wcześniej Niemcy, nakręcili propagandowy film, w którym winą za zamordowanie polskich oficerów obarczyli III Rzeszę. Miała to jakoby niezbicie udowodnić tzw. komisja Burdenki. Druga część filmu, będącego próbą rekonstrukcji wydarzeń i obrazem procesu manipulacji sprawą katyńską, przedstawia, jak od tego momentu traktowano prawdę o losach tysięcy jeńców obozów w Starobielsku, Kozielsku i Ostaszkowie. Rosjanie zaprosili do Katynia zagranicznych dziennikarzy. Była wśród nich Katlin Hariman, córka ambasadora amerykańskiego w ZSRR. Napisała później, że to Niemcy dokonali zbrodni. Być może przekonały ją o tym wyniki pracy komisji Burdenki (zwłaszcza fakt użycia przez zabójców pistoletów typu walter), być może jednak zdawała sobie sprawę z tego, że Stany Zjednoczone nie chciały w tym czasie konfliktów z ZSRR: liczyło się przede wszystkim zwycięskie zakończenie wojny. Podobnie, w imię zwycięstwa nad wspólnym wrogiem, skrzętnie omijano kwestię katyńską podczas rozmów polsko - rosyjskich w lutym 1945 roku. Następnym etapem manipulacji, ukrywania prawdy i propagandowych rozgrywek, był proces zbrodniarzy wojennych w Norymberdze, a potem brak reakcji ze strony prezydenta Trumana na wynik pracy specjalnej komisji Kongresu USA, która pod koniec 1952 roku doszła do wniosku, że jednak pod Smoleńskiem ludobójstwa dopuścili się Sowieci. Co więcej, wraz ze śmiercią Stalina Katyń zniknął z pola widzenia Zachodu, a Chruszczow, rozliczając się ze zbrodniczą polityką generalissimusa, sprawę tę przemilczał. Potem, w 1959 roku, nie zaprotestował na propozycję, by część dokumentów katyńskich zniszczyć. Kiedy na początku lat 70. grupa Polaków postanowiła wznieść w centrum Londynu pomnik pamięci ofiar Katynia, Kreml ostro zaprotestował. Władze brytyjskie, nie chcąc zagrozić polityce odprężenia, zdecydowały więc o wyprowadzeniu monumentu na peryferie miasta, a uroczystość jego poświęcenia w 1976 roku odbyła się bez przedstawiciela rządu. Z kolei tzw. krzyż katyński, ustawiony na warszawskich Powązkach 31 lipca 1980 roku, natychmiast zniknął, usunięty przez "nieznanych sprawców" pod osłoną nocy. W zamian za to w 1985 roku rząd PRL wzniósł na Powązkach pomnik z napisam "ofiarom faszyzmu hitlerowskiego". Jeszcze u schyłku lat 80. Michaił Gorbaczow, mimo swojej polityki głasności, próbował jednak uchronić KPZR przed obciążeniem ją zbrodnią ludobójstwa. Borys Jelcyn się nie zawahał. Zagrał kartą katyńską przeciw Gorbaczowowi i wygrał. W październiku 1992 roku jego wysłannik zjawił się w Warszawie z dokumentami. Zbrodnia katyńska, o której Polacy od początku wiedzieli, kto i kiedy ją popełnił, wreszcie doczekała się ostatecznego wyjaśnienienia. O sprawach tych mówią w filmie: Michaił Kriwoziercow - mieszkaniec Katynia, Timothy Sheehan - członek Komisji Kongresu USA, lord Shawcros - brytyjski oskrażyciel na procesie w Norymberdze, Marian Podkowiński - korespondent prasowy z tego procesu, Jack Van Vliet - oficer armii amerykańskiej, Angus Labunski - członek komitetu budowy pomnika ofiar katyńskich w Londynie, Erich Mende - polityk CDU, Egon Bahr - polityk SPD, Stefan Melak - członek grupy, która ustawiła krzyż katyński na warszawskich Powązkach, Oleg Zarikow - były major KGB, Czesław Madejczyk - historyk i gen. Wojciech Jaruzelski. KATYŃ - LUDOBÓJSTWO I PROPAGANDA (2, ostatni) Film dokumentalny, 48 min, 2 odc. Polska/Rosja/Niemcy 1993 Scenariusz i realizacja: Barbara Dyrschke, Marek Grzona, Ingo Bethe Zdjęcia: Daniel Oehlmann, John Pople - Crump, Ryszard Lenczewski, Zbigniew Napiórkowski Muzyka: Andreas Nanisch, Knut Jens