Krakowskie oblicza kultury

BAROK KRAKOWSKI Przewodnikiem po barokowym Krakowie jest wybitny znawca sztuki tego okresu, ekspert ds. baroku przy Radzie Europy, prezes Społecznego Komitetu Odbudowy Zabytków Krakowa, profesor Tadeusz Chrzanowski. Tłem do jego opowieści są najwspanialsze zabytki krakowskiej architektury i sztuki oraz muzyka baroku w wykonaniu zespołu muzyki dawnej Fiori Musicali. Pojawienie się nowego stylu - baroku - w Polsce zbiegło się z wstąpieniem na tron dynastii Wazów. Choć Zygmunt III Waza przeniósł stolicę kraju do Warszawy, Kraków pozostał ważnym ośrodkiem życia kulturalnego, naukowego i religijnego, miejscem, w którym wyrafinowana sztuka baroku miała doskonałe warunki rozwoju. Liczne, XVII - wieczne kościoły wznoszone były zgodnie z kanonami nowego stylu, który obowiązywać miał do połowy XVIII wieku. W ciągu niemal dwustu lat egzystencji polski barok przechodził różne fazy rozwoju. Z panowaniem dynastii Wazów wiąże się jego faza wczesna, zaś czasy królów Michała Korybuta Wiśniowieckiego i Jana III Sobieskiego to barok dojrzały. W wieku XVIII, w czasach saskich, barok wkracza w swoją fazę późną, by następnie przeobrazić się w styl zwany rokoko. W okresie baroku i kontrreformacji doszło do odnowy życia zakonnego - nowy styl architektoniczny i zdobniczy swobodnie rozwijał się w sztuce sakralnej. Wzniesiono wówczas - także w Krakowie - wiele nowych kościołów i klasztorów, przebudowywano również starsze budowle. Drugim, obok Kościoła katolickiego, mecenasem barokowej sztuki, był dwór królewski. Nowy styl przypadł do gustu także polskiej magnaterii i bogatemu mieszczaństwu. Ówczesny Kraków był miastem o dość gęstej zabudowie, niełatwo było znaleźć miejsce na nowe kamienice czy kościół. W pierwszej swej fazie barok rozwijał się głównie w detalach architektonicznych: ozdobnych portalach, obramieniach okiennych, godłach, tablicach z gmerkami (czyli herbami mieszczańskimi). W 1595 roku pożar strawił apartamenty królewskie. Zygmunt III Waza odbudowę powierzył Giovanniemu Trevano, Włochowi wykształconemu w Rzymie i znającemu najnowsze trendy w sztuce. Zaprojektował on królewskie apartamenty zgodnie z kanonami baroku, zastosował też nową technikę zdobniczą - sztukatorstwo. Jego dziełem jest również klatka schodowa wybudowana we wnętrzu gmachu na wzór schodów w pałacu Farnese w Rzymie. W sztuce sakralnej jednym z najwcześniejszych przykładów krakowskiego baroku jest fasada kościoła pojezuickiego św. Piotra i Pawła, wzorowana na rzymskich kościołach - Il Gesu oraz San Andrea della Valle. O tej oraz wielu innych budowlach krakowskiego baroku barwnie opowiada prof. Tadeusz Chrzanowski. Seria dokumentalna, 50 min, OTV Kraków Autor: Andrzej B. Czulda