Mary koszmary

"Mary Koszmary", zrealizowane w Polsce latem 2007 roku we współpracy z Fundacją Galerii Foksal, to jedna z ostatnich prac artystki. Bartana ponownie sięga po język i atrybuty minionej władzy, chcąc tym razem wskazać pewien bolesny brak; puste lub zajęte przez kłamstwa miejsce. Atrakcyjność każdej, w tym antysemickiej, propagandy, wynika przede wszystkim z faktu, że żonglując hasłami i peryfrazami, odwoływała się zarazem do zbiorowych mitów i fantazji. Jednak język w "Marach Koszmarach" wydaje się być odwrócony. Na podium pojawia się mówca, lecz nie po to, by tropić wichrzycieli i wrogów sytemu. Przeciwnie, odgrywa inną wersję historii, prosi o wybaczenie i nawołuje do powrotu. Równie istotne jest miejsce tych symbolicznych przeprosin. Zbudowany w latach 1954 - 55 warszawski Stadion Dziesięciolecia był jedną z głównych aren masowego spektaklu państwa, gdzie władza regularnie przemawiała do ludu. Ale jego obecny stan, tak jak ostatnie przemówienie, którego jest świadkiem, odsyła do samej przyczyny braku: do Zagłady i rządowych kampanii lat 50' i 60'. Jak przyznaje artystka, jej filmy wywołują wrażenie historii "po", tak jakbyśmy doświadczali świata po jakimś wydarzeniu, po życiu, po wielkiej katastrofie. W tym wypadku pytanie o katastrofę to pytanie o ponad trzy miliony polskich żydów, bez których tożsamość dzisiejszych Polaków pozostaje niepełna.