Niemen - rzeka niezgody

Propaganda ZSRR w okresie międzywojennym dążyła do wzbudzenia w ludności białoruskiej na Nowogródczyźnie bardzo wrogich nastrojów wobec Polaków. Stąd też wejście Armii Czerwonej na Białoruś Zachodnią z zamiarem przyłącznenia tych terenów do Białorusi Radzieckiej było dramatem dla Polaków, ale też i dla sporej części ludności białoruskiej, zwłaszcza wiejskiej. Nowa władza zaczęła wprowadzanie własnych porządków od deportacji ludności polskiej. Wiosną 1940 roku kilkoro Polaków dla przykładu osądzono i rozstrzelano. Latem 1940 roku Komenda Główna ZWZ zdecydowała, że na Nowogródczyźnie trzeba zorganizować partyznatkę, która da odpór sowieckiemu terrorowi. Po napaści Niemiec na ZSRR sytuacja jeszcze się pogorszyła. Rosjanie nie stanęli wraz z Polakami przeciw wspólnemu wrogowi. Polscy partyzanci musieli walczyć na dwa fronty, a linią podziału stał się Niemen. Po zakończeniu działań wojennych formacje NKWD kontynuowały brutalne akcje przeciw Polakom, uznając ich za "element antysowiecki", godzien jedynie bezpardonowego wytępienia. Kolejny z filmów o dziejach Armii Krajowej na Kresach opowiada o losach i dokonaniach bojowników z Okręgu Nowogódzkiego AK. Przed kamerą przypominają tamte dramatyczne zdarzenia i ich bohaterów historycy Kazimierz Krajewski z Warszawy i Zygmunt Boradyn z Nowogródka oraz uczestnicy i świadkowie tamtych wydarzeń. Realiazotorzy filmu wędrują śladami kpt. Adama Optułowicza, Jana Szulca, "Puszczyka", "Prawdzica", "Sawy", "Warty", "Lecha", "Ponurego", "Krysi", "Ragnera" i setek żołnierzy, którzy ginęli w okolicach Lidy, Baranowicz, w Puszczy Naliborskiej i w dziesiątkach wsi nowogródczyzny. Aby pokazać prawdę o tamtych dniach i przybliżyć ich atmosferę, wykorzystują też materiały ze zbiorów Archiwum Filmowego WFDiF, zbiorów fotograficznych Okręgu Nowogródzkiego ŚZŻAK, fragment filmu "Rozbić więzienie" oraz pieśni w wykonaniu Zespołu "Kresowiacy" z Lidy. Film dokumentalny, 50 min, TVP 1996 Reżyseria: Józef Gębski Zdjęcia: Stanisław Szabłowski Muzyka: Janusz Bogucki