Niewypowiedziana wojna

Film dokumentalny, 44 min, Polska 2000 Scenariusz: Mariusz Wituski Reżyseria: Mariusz Malinowski Zdjęcia: Jacek Mierosławski Aktorzy: Krzysztof Kolberger (gen. Maxime Weygand), Andrzej Precigs (Józef Piłsudski) i inni Fabularyzowany film dokumentalny opowiadający o polsko-sowieckiej wojnie 1919-21 roku z punktu widzenia francuskiego generała Maxime'a Weyganda, jednego z głównodowodzących wojsk ententy w I wojnie światowej, członka misji aliantów w Polsce. Polska historiografia przez prawie pół wieku starała się zatrzeć prawdę o wojnie polsko-rosyjskiej 1920 roku. W świadomości ogólnospołecznej istniała ona pod enigmatyczną nazwą "Cud nad Wisłą" i funkcjonowała bardziej w kategoriach religijnych niż politycznych, bez zrozumienia jej znaczenia dla dziejów ojczyzny. Mało kto mówił wówczas, że zdecydowała o istnieniu Polski na mapie świata. Śmiałe i ryzykowne uderzenie wojsk polskich z dorzecza Wisły i Wieprza odrzuciło od wrót stolicy zwycięską dotychczas Armię Czerwoną. Została nie tylko odparta, ale prawie całkowicie rozbita. Zmusiło to Związek Radziecki do rezygnacji z planów opanowania całej Europy. Lord d'Albernon nazwał zmagania u bram Warszawy osiemnastą decydującą bitwą świata. O przebiegu tej wojny, jej poszczególnych fazach oraz decydujących momentach mówi generał Weygand (w tej roli Krzysztof Kolberger), przesuwając modele żołnierzy w historycznych strojach na makiecie przypominającej Polskę i Europę w tamtych czasach. Prezentuje w ten sposób zmiany sytuacji na froncie, układ sił i podejmowane ofensywy. Jego relacja jest osobista, ale zarazem obiektywna, pozwala spojrzeć na wspomniane wydarzenia z nieco innej perspektywy, z punktu widzenia człowieka nie zaangażowanego bezpośrednio w zbrojne starcie. Koncepcja filmu stwarza możliwość zobaczenia niejako z dystansu tej wojny, która właściwie nigdy nie została wypowiedziana, była konsekwencją niekorzystnych dla Polski ustaleń Traktatu Wersalskiego i imperialistycznych zapędów sowieckiej Rosji. W kolejnych scenach pojawia się również marszałek Piłsudski, kluczowa postać wojny bolszewickiej, głównodowodzący podejmujący strategiczne decyzje dla przyszłości kraju i Europy. Uzupełnieniem jego wypowiedzi oraz innych osób zaangażowanych w konflikt polsko-sowiecki, m.in. generała Edwarda Rydza-Śmigłego, Michała Tuchaczewskiego, Lwa Trockiego, generała Lucjana Żeligowskiego, są stare fotografie, fragmenty ówczesnych kronik filmowych oraz inne archiwalia, a także inscenizowane animacje mapy sytuacyjnej działań zbrojnych. "Cud Wisły - powiedziano... cud, ale jak mówi stare przysłowie - pomagaj sobie, a niebo ci dopomoże. Tak też i Polska cudownie sobie pomogła, bowiem narody mają los, na jaki zasługują. Polska dała tu światu wspaniałe świadectwo tej prawdy" - podsumowuje generał Maxime Weygand.