Orlik

"Orlik" to Marian Bernaciak, jedna z największych legend Polskiego Państwa Podziemnego. Walkę rozpoczął jako regularny żołnierz, najpierw z Niemcami, potem z Sowietami, którym uciekł z jenieckiego transportu. Od 1942 był dowódcą placówki AK Ryki, potem dowódcą Kedywu Podobwodu "A". Na początku 1944 roku został mianowany dowódcą Oddziału Partyzanckiego odtwarzającego 15. pp "Wilków". Jego oddział brał udział w akcji "Burza" i wielkiej operacji podjętej przez Komendę Okręgu AK Lublin posyłającej wszystkie siły partyzanckie na odsiecz Powstaniu Warszawskiemu. Działania te Sowieci udaremnili, rozbrajając, bądź rozbijając maszerujące kolumny. Wobec braku jasnych dyrektyw do działania "Orlik" swój oddział rozwiązał sam, ale rychło widząc aresztowania, terror i wywózki odtworzył go znowu. Walkę z komunistami toczył do 24 czerwca 1946 roku, kiedy to zdradzony poległ. W archiwum IPN w Lublinie niedawno odnalazły się materiały pokazujące, jak ważnym dla bezpieki wrogiem był "Orlik". Do tego dochodzą również dokumenty NKWD udostępnione przez Rosjan świadczące o tym, że walki z tak groźnym wrogiem jak "Orlik" nie zamierzali pozostawić samym Polakom. Posiłkując się tymi nieznanymi jeszcze szerzej dokumentami pracownicy naukowi IPN: Rafał Wnuk, Sławomir Poleszak i Leszek Pietrzak rekonstruują dla widzów najsławniejsze akcje bojowe oddziału "Orlika". Pierwsza to największa w dziejach antykomunistycznego podziemia Bitwa w Lesie Stockim, w której "Orlik" rozbił batalion wojsk NKWD wzmocniony siłami bezpieki i milicji. Zdarzyło się wtedy tak, że w lesistym wąwozie spotkały się poczet dowódczy "Orlika" i dowództwo grupy operacyjnej. Lufa w lufę. Partyzanci byli szybsi. Druga sławna akcja to wjazd do pełnych sowieckiego wojska Puław z grupą partyzantów na dwóch studebakerach i rozbicie Powiatowego Urzędu Bezpieczeństwa, połączone z uwolnieniem więźniów. Trzecia, nietypowa jak na podziemie po 1944 roku akcja, to zdobycie pociągu wiozącego do Wronek więźniów politycznych. Wielu z nich zawdzięcza "Orlikowi" życie. Opowiemy też o zdradzie i okolicznościach śmierci tego wspaniałego dowódcy, który osaczony i ranny pod Trojanowem popełnił samobójstwo. Uzupełnieniem dokumentów i narracji naukowców będą archiwalne nagrania wspomnień podkomendnych "Orlika", wśród nich opowieści Jerzego Ślaskiego - autora "Żołnierzy wyklętych". Po raz pierwszy pokażemy szereg fotografii odnalezionych w materiałach śledczych UB. Warstwę rekonstruującą zdarzenia uzupełni warstwa komentarza historycznego wyjaśniająca ich szersze tło.