Tata w podróży służbowej

"Tata w podróży służbowej" to film, od którego zaczęła się wielka międzynarodowa kariera Emira Kusturicy. Reżyser z Sarajewa otrzymał zań Złotą Palmę na festiwalu w Cannes w 1985 roku oraz nominacje do Oscara i Złotego Globu. Triumf Kusturicy wywołał wówczas niejakie zaskoczenie, lecz z perspektywy lat nie ulega wątpliwości, że był całkowicie zasłużony. Klasę reżysera potwierdziły zresztą kolejne filmy: "Czas Cyganów" i zwłaszcza "Underground" (następna Złota Palma w Cannes). Z pozoru wydaje się, że fabuła "Taty..." jest jeszcze jednym powrotem do straszliwych czasów komunistycznego terroru wczesnych lat pięćdziesiątych. Wszechobecny strach, donosicielstwo, ogłupiająca propaganda, niszczący wpływ systemu na losy jednostki - to nieodzowne elementy świata przedstawionego w filmie. Trudno wszakże oprzeć się wrażeniu, że polityka tak naprawdę niewiele reżysera obchodzi. Znacznie bardziej interesuje go "prywatna" historia pewnej rodziny, ukazana oczami sześcioletniego chłopca Malika Malkocza. Akcja filmu twórcy "Arizona Dream" zaczyna się w czerwcu 1950 roku w Sarajewie. Mały Malik, jak większość jego rówieśników, pasjonuje się piłką nożną i bezwiednie ulega ideologicznej zaprawie, by w przyszłości zasłużyć na miano "prawdziwego członka Związku Komunistycznej Młodzieży Jugosławii". W miarę swych ograniczonych możliwości obserwuje też otaczającą go rzeczywistość. Czasem dostrzega rzeczy nie do końca zrozumiałe ("Tatę Joży, Vlada Petrovicia zabrali w skórzanym kaftanie. Krzyczał wtedy, żeby wszyscy sąsiedzi go słyszeli: Wolę już ruskie gówno niż amerykański tort". Później zabrali im z domu radio i telefon. Spytałem Jożę, dlaczego im zabrali to radio, a on mówi, że to w związku ze Stalinem. Od tamtej pory mama Joży, ciocia Ilonka, codziennie z niecierpliwością wygląda listonosza. Potem powiada Joży, że wychodzi na targ, chociaż idzie do Miejskiej Rady Narodowej, żeby dowiedzieć się o swego męża"). Sześcioletni Malik nie wie, że od czasu zerwania Tity ze Stalinem, dla wielu komunistów jugosłowiańskich nastały trudne czasy. Reżim surowo karze nieprawomyślnych. Czasem wystarczy tylko podejrzenie, jakaś absurdalna błahostka... Przekonuje się o tym na własnej skórze ojciec Malika, Mesza. W obecności swej kochanki wygłasza niedbałą, lecz nieprzychylną uwagę na temat rysunku w gazecie. Kobieta opowiada o tym szwagrowi Meszy, Zijo, który pracuje w służbie bezpieczeństwa. W efekcie Mesza ląduje w obozie pracy pod zarzutem sympatii prostalinowskich. Nieobecność ojca rodzina tłumaczy Malikowi jako przedłużającą się podróż służbową (stąd tytuł filmu). Chłopiec jednak ma wątpliwości. Przecież z jego domu również zniknęło radio i telefon. "Tata w podróży służbowej"to więc nie tyle film polityczno - rozrachunkowy, co poruszająca opowieść o smutnej miłości małego dziecka i wyniszczającej namiętności jego ojca. To również historia o niezwykłej sile więzów rodzinnych, których nie może rozerwać ani presja ze strony państwa, ani wewnętrzne zdrady i przeniewierstwa. Od strony formalnej natomiast dzieło Kusturicy jest zdumiewająco udanym połączeniem wnikliwej satyry społecznej z nutami liryzmu i najczystszej poezji. Dramat, 130 min, Jugosławia 1985 Reżyseria: Emir Kusturica Scenariusz: Abdulah Sidran Zdjęcia: Vilko Filac Muzyka: Zoran Simjanovic Aktorzy: Moreno D'E Bartolli, Miki Manojlovic, Mirjana Karanovic, Mustafa Nadarevic, Mira Furlan, Predrag Lakovic, Pavle Vujisic, Slobodan Aligrudic, Eva Ras, Aleksandar Dorcev, Emir Hadzihafisbegovic, Zoran Radmilovic, Jelena Covic, Tomislav Gelic, Davor Dujmovic, Amer Kapetanovic, Silvija Puharic, Zaim Muzaferija, Bozidarka Frajt, Haris Burina, Sinisa Dugaric, Milijana Zirojevic i inni