Trzy wieki

Historia i współczesność Uniwersytetu Wrocławskiego, który parę lat temu świętował jubileusz 300-lecia istnienia. Nadodrzańska wszechnica jest drugą, po Uniwersytecie Jagiellońskim, najstarszą szkołą wyższą w Polsce i - zdaniem jej rektora - trzecią lub czwartą w kraju pod względem potencjału naukowego. Mało kto dziś pamięta, że popularna pieśń studencka "Gaudeamus igitur... " została napisana dla wrocławskiej uczelni i tam też odbyło się jej pierwsze wykonanie. Uniwersytet powstał w 1702 roku z fundacji cesarza Leopolda I. Austriacki monarcha przekazał na jego siedzibę swój późnogotycki zamek nad brzegiem Odry. Wrocław, który już dwa wieki wcześniej bezskutecznie usiłował powołać u siebie szkołę wyższą, stał się miastem akademickim. Początkowo Uniwersytet Leopoldyński posiadał dwa fakultety - filozofii i teologii, prowadzone przez jezuitów. Wkrótce po zaangażowaniu świeckich wykładowców powstały dwa następne - prawa i medycyny. Na początku XIX wieku władze pruskie postanowiły przenieść do Wrocławia z pobliskiego Frankfurtu starszą uczelnię, Viadrinę. Jej zbiory naukowe, w tym okazała biblioteka, zasiliły nowy uniwersytet we Wrocławiu. Zreorganizowana placówka od nowa zaczęła budować swoją naukową reputację. Pół wieku później szkoła mogła się pochwalić wybitnymi uczonymi o europejskiej renomie, głównie w dziedzinie nauk ścisłych. Uniwersytet jednak, podobnie jak miasto, był jedynie prowincjonalnym ośrodkiem w Królewskich Prusach i z trudem sięgał poziomu uczelni z dłuższymi tradycjami. Kształcił przede wszystkim kadry dla szkolnictwa, administracji i medycyny niemieckiego Śląska. Niemniej w życiu akademickim zaznaczyli swoją obecność także Polacy, zarówno wykładowcy, jak i studenci. Nauki we Wrocławiu pobierali m.in. Adam Asnyk i Jan Kasprowicz. Lata po I wojnie światowej, a zwłaszcza okres nazizmu, były dla uniwersytetu i miasta czasem wszechstronnej degradacji. Druga wojna przypieczętowała dzieło zniszczenia. Niemiecki Breslau, twierdza, która padła jako jedna z ostatnich, stał się polskim Wrocławiem.