Z dziejów braci czeskich w Zelowie

W 1802 roku podpisana została umowa, na podstawie której Jan Świdziński, dotychczasowy właściciel, sprzedał swój majątek kolonii czeskich osadników. W tym samym czasie w Zelowie powstał niezależny ewangelicki zbór braci czeskich. Data ta jest początkiem wspólnej części polskiej i czeskiej historii na tych ziemiach. W Zelowie żyli obok siebie Czesi, Żydzi, Niemcy i Polacy. Wielonarodowość nie stanowiła przeszkody w ich wzajemnych relacjach. Mozaika wyznań religijnych: ewangelicko-reformowanego, rzymskokatolickiego, ewangelicko-augsburskiego, mojżeszowego i baptystycznego stanowiła do drugiej wojny światowej przykład tolerancji religijnej. Po wojnie wielu mieszkańców pochodzenia czeskiego było zmuszonych - ze względu na antagonizmy narodowościowe, wyznaniowe i majątkowe - wyjechać do Czechosłowacji. Zachował się jednak zakorzeniony i budowany przez wieki szacunek do odrębności religijnej, kulturowej i obyczajowej sąsiada. Przez całą swą blisko 200-letnią historię, aż do czasów współczesnych, mieszkańcy Zelowa nie zatracili świadomości odrębności swego pochodzenia i tradycji. Bracia czescy, którzy osiedlili się w Zelowie, przynieśli ze sobą tradycje kultury materialnej - m.in. architektury i rękodzieła ludowego charakterystycznego dla terenów pogranicza czesko-niemiecko-śląskiego. Do dzisiaj przetrwały przykłady budownictwa ludowego, które polscy i czescy specjaliści oceniają bardzo wysoko jako specyficzny i wyjątkowy typ ginącej już architektury drewnianej. Tradycyjnym rzemiosłem zelowskim było tkactwo, które przez wiele lat stanowiło podstawowe, obok uprawy roli, źródło dochodów mieszkańców Zelowa. W reportażu, zawierającym bogaty materiał ikonograficzny, pokazana zostanie lekcja historii z dziejów braci czeskich prowadzona przez ks. Mirosława Jelinka, zachowane do dziś czeskie tradycje kulinarne, językowe i religiijne ilustrowane wypowiedziami potomków czeskich osadników - mieszkańców Zelowa.