Zanim spadnie deszcz

Złoty Lew przyznany na MFF w Wenecji w 1994 r. debiutanckiemu filmowi 36 - letniego Macedończyka Milco Mancevskiego zaskoczył wszystkich, choć powszechnie przyznawano, że "Before the rain" otrzymał główną nagrodę zasłużenie. Mancevski pochodzi z muzułmańskiej rodziny ze Skopje, ale od wielu lat mieszka w USA. O swoim pierwszym filmie pełnometrażowym mówił, że "opowiada on o ludziach, którzy muszą podejmować określone decyzje w sytuacji, gdy nie ma dobrych rozwiązań". Jego akcja rozgrywa się współcześnie w Macedonii, ktora wprawdzie nie uczestniczyła bezpośrednio w wojnie domowej, jaka ogrnęła Jugosławię, ale gdzie w każdej chwili mogą wybuchnąć konflikty etniczne między zamieszkującymi ten region Macedończykami, Albańczykami i Turkami. Właśnie wśród zwykłych ludzi, a nie w kręgach polityków czy ONZ - owskich wojsk reżyser jest skłonny szukać winnych bratobójczej wojny, która spustoszyła kraj i pochłonęła tysiące ofiar. Scena krwawej jatki w londyńskiej restauracji przypomina zresztą widzom, że przemoc i gwałt wszędzie mają to samo, anomimowe oblicze. "Siła oddziaływania filmu Mancevskiego bierze się stąd, że reżyserowi udało się spojrzeć na konflikt w Jugosławii z podwójnej perspektywy - pisał jeden z krytyków. - Uczestnika wydarzeń, zaangażowanego uczuciowo w nierozwiązywalny spór oraz chłodnego obserwatora, mieszkańca Zachodu, postrzegającego wojnę, szowinizm, ksenofobię, fundamentalizm jako absurd. Ta zmienna perspektywa, oddalająca i przybliżająca bohaterom bałkańskie piekło, doskonale obrazuje ambiwalentną postawę cywilizowanego świata wobec wydarzeń w Bośni i stanowi największą zaletę filmu". "Before the rain" składa się z trzech zazębiających się treściowo nowel. Przedstawiają one losy ofiar różnych odmian fanatyzmu. W pierwszej noweli prawosławny macedoński mnich Kiryl decyduje sie udzielić schronienia albańskiej dziewczynie Zamirze, muzułmance, oskarżonej przez swych rodaków o zabójstwo i ściganej przez bandę pod wodzą niejakiego Mitre. Gdy Kiryl i Zamira, ktorzy zostali kochankami, uciekają z klasztoru, wpadają w ręce krewnych dziewczyny. Na oczach mnicha Zamira zostaje zastrzelona przez brata za to, że chciała z Kirylem wyemigrować do jego kuzyna, fotografa mieszkającego w Londynie. Bohaterka drugiej noweli, Anna, zatrudniona w agencji fotograficznej, dowiaduje się, że jest w ciąży. W takiej sytuacji musi zdecydować, czy pozostanie ze swym nudnym i niekochanym mężem Nieckiem, czy zwiąże się na stałe z kochankiem Aleksandrem, znanym fotografem, Macedończykiem z pochodzenia. Aleksander postanowił właśnie wrócić do ojczyzny i namawia Annę, by pojechała z nim. Kobieta umawia się z mężem w restauracji, by powiedzieć mu o ciąży i prosić o zgodę na rozwód, Niestety zjawia się tam również psychopatyczny morderca, który dokonuje masakry wśród zgromadzonych gości, Anna wychodzi cało ze strzelaniny, ale Nick ginie z rąk szaleńca. W trzeciej opowieści Aleksander przybywa tymczasem po 16 latach do swej rodzinnej wioski. Odwiedza swą dawną miłość, muzułmankę Hanę, i zostaje za to ostro zganiony przez swych bliskich, chrześcijan. Aleksandrowi trudno jednak aakceptować lokalne antagonizmy religijne i etniczne, próbuje się przeciw nim buntować. Gdy usiłuje uchronić od samosądu albańską dziewczynę, córkę Hany, zostaje zabity przez jednego ze swych kuzynów w odwecie za sprzeniewierzenie się prawom więzów krwi". Dramat, 108 min, Macedonia/ Wielka Brytania/ Francja 1994 Scenariusz i reżyseria: Milco Mancevski Zdjęcia: Manuel Teran Występują: Katrin Cartlidge, Rade Serbedżija, Gregorie Colin, Labina Mitevska, Jay Villliers, Silvija Stojanovska i inni