Żelary

(ZELARY) Dramat, Austria/ Czechy/Słowacja 2003 Reżyseria: Ondrej Trojan Scenariusz: Petr Jarchovsky Aktorzy: Ana Geislerova, Gyorgy Cserhalmi, Jarosalv Dusek, Iva Bittova, Ivan Trojan, jan Hrusinsky, Anicka Vertelarova, Tomas Zatecka Adaptacja opublikowanego w 2002 r. opowiadania "Jozova Hanule" Kvety Legatovej, będącego kontynuacją znanego zbioru "Żelary", za który 82 - letnia autorka została uhonorowaną nagroda państwową. Wyreżyserowany przez Ondeja Trojana dramat odbił się szerokim echem w świecie filmowym: w 2004 r. był nominowany do Oscara za najlepszy film nieanglojęzyczny, a ponadto został nagrodzony równie prestiżowymi Czeskimi Lwami (dla najlepszej aktorki Any Geislerovej oraz za dźwięk). Dwuipółgodzinne "Żelary" ogląda się jednym tchem, film nie pozostawia nikogo obojętnym i na długo zapada w pamięć. To utrzymana w poetyckim nastroju, a zarazem mocno osadzona w realiach opowieść o pięknym uczuciu i wojnie, o zawikłanych ludzkich losach. W tej historii chwile grozy i okrucieństwo mieszają się z błogim spokojem i szczęściem, humor przeplata się z dramatem. Ogromną siłą filmu Trojana, obok całej galerii niezwykłych postaci, są muzyka i zdjęcia podkreślające balladowy charakter tego dzieła. Pięknie sfilmowana opowieść rozgrywa się w położonej na krańcu świata wiosce Żelary, w plenerach oddających surowość i potęgę przyrody, bezkres przestrzeni, moc żywiołów. Akcja została osadzona w realiach II wojny światowej. Historia ma swój początek w maju 1943 roku. Główna bohaterka, Eliszka, mieszka w Brnie, gdzie jest pielęgniarką w jednym ze szpitali. Śliczna dziewczyna romansuje z młodym i przystojnym lekarzem Richardem Littnerem. Para pędzi beztroski żywot: kochają się, bawią, chodzą do teatru. Ale to tylko pozory, obydwoje są mocno zaangażowani w działalność w ruchu oporu, podobnie jak ich przyjaciel z pracy, dr Slavek Chladek. Pewnej nocy do szpitala trafia ciężko ranny Joza Janda, który musi być poddany natychmiastowej transfuzji. Pielęgniarka oddaje krew obcemu mężczyźnie, nie mając pojęcia, jak szybko splotą się ich losy. Podczas kolejnej akcji Eliszka omal nie wpada w ręce tajniaka. Mieszkanie, w którym był punkt kontaktowy, jest spalone, lokatorkę aresztowało gestapo. W niebezpieczeństwie znajduje się teraz Eliszka, która dostaje od dra Chladka nowe dokumenty na nazwisko Hana Hofmanowa i rozkaz ukrycia się na odludziu. Nie może nawet skontaktować się z Richardem, który musiał uciekać z kraju. Wkrótce on i Chladek również przypłacą życiem działalność w ruchu oporu. Tymczasem Eliszka, jako Hana Hofmanowa, opuszcza miasto w towarzystwie Jozy Jandy, który ma ukryć ją w swojej wiosce Żelary. Milczący i nieokrzesany wieśniak przeraża delikatną i kruchą kobietę przywykłą do innego życia. Z pokorą przyjmuje jednak niepewny los, wiedząc że teraz jest zdana tylko na łaskę i niełaskę swego gruboskórnego wybawcy. Aby zachować pełną konspirację, Hana i Joza biorą ślub w drewnianym kościółku w wiosce i wprowadzają się do ubogiej, pozbawionej wszelkich wygód chaty położonej na wzgórzu wśród łąk i lasów. Nagrodą za wszelkie niedogodności jest roztaczający się na okolicę malowniczy widok, choć Eliszka tęskni za dawnym życiem i z obawą patrzy w niepewną przyszłość. Z czasem jednak, jak poznaje bliżej Jozę, zmienia o nim zdanie. Mężczyzna pozbywa się swej szorstkości, a spod maski ponuraka wyłania się niezwykle wrażliwy, pełen uczuć człowiek, który może dać jej szczęście i spokój.