Zmory

Dramat psychologiczno - obyczajowy, 99 min, Polska, 1979 Reżyseria: Wojciech Marczewski Scenariusz: Pavel Hajny Zdjęcia: Wiesław Zdort Muzyka: Zygmunt Konieczny Aktorzy: Piotr Łysak, Tomasz Hudziec, Bronisław Pawlik, Teresa Marczewska, Hanna Skarżanka, Maria Chwalibóg, Janusz Michałowski Adaptacja powieści Emila Zegadłowicza "Zmory", rozwijającej wątki z trzech wcześniejszych książek tego autora - "Godziny przed jutrznią", "Spod młyńskich kamieni", "Cienie nad falami". Po raz pierwszy "Zmory" wydane zostały w roku 1935 i wzbudziły wówczas wielkie poruszenie. Zegadłowiczowi zarzucano, że w fałszywym świetle przedstawia system szkolny w przedwojennej Polsce, a także zbyt śmiałe sceny erotyczne. One też stały się pretekstem do skonfiskowania przez prokuraturę krakowską drugiego wydania książki. Ataki te - głównie ze strony prasy prawicowej - jak się wydaje, miały swoje głębsze przyczyny. Otóż Zegadłowicz, dotąd cieszący się opinią pisarza o raczej zachowaczych poglądach, ujawnił się jako antyklerykał o sympatiach lewicowych. "Zmory" to powieść niezwykle obszerna, a nawet, jak to określił Wojciech Marczewski - rozbuchana, pełna wątków pobocznych, co musiało przysporzyć wiele trudności przy jej adaptacji. Dlatego też reżyser nie podjął się napisania scenariusza. Zadanie powierzył czeskiemu scenarzyście Pavlowi Hajny 'emu, który m.in. napisał scenariusz do "Zaklętych rewirów" Janusza Majewskiego. Mikołaj Srebrny, zwany przez najbliższych Mikiem mieszka razem z ojcem, emerytowanym nauczycielem, we dworze w Porębie Murowanej. Matka, młoda i piękna Zofia cierpiąca na suchoty, mieszka oddzielnie. Gdy Mik zostaje przyjęty do gimnazjum, zamieszkuje u wujostwa Komendów i na co dzień jest świadkiem pijackich wybryków wuja. W szkole chłopiec nie czuje się najlepiej. Sadystyczni nauczyciele znęcają się nad dziećmi fizycznie i psychicznie. Wrażliwy i samodzielnie myślący Mik często im podpada. Po śmierci ojca Komendowie przenoszą się do Poręby, a Mik zamieszkuje wraz z matką u babki. Na wakacje przyjeżdża do Poręby. Poznaje tu swego rówieśnika, który w dosyć brutalny sposób go uświadamia. Mika zaczynają dręczyć pierwsze erotyczne niepokoje. Po powrocie do szkoły razem z innymi kolegami podgląda zabawy miejscowego przedsiębiorcy pogrzebowego z prostytutką, jednak dla niego oglądane brutalne sceny stają się źródłem silnego wstrząsu. W szkole pojawia się nowy nauczyciel, Chwostek. Szybko staje się ulubieńcem uczniów, a jego lewicowe poglądy sprawiają, że wśród młodzieży zaczynają się szerzyć idee socjalistyczne. Umiera matka Mika. Chłopiec zostaje sam z despotyczną babką. Wkrótce przekonuje się, że z pieniędzy przeznaczonych na jego naukę babka opłaca swojego kochanka. Trzej koledzy Mikołaja zostają aresztowani za działalność konspiracyjną. Usunięty ze szkoły Chwostek popełnia w swoim gabinecie samobójstwo. Zbliża się koniec nauki Mika w gimnazjum. Pożegnalny bal zamienia się w wielkie pijaństwo. Kończy się okres uczniowskich niepokojów, Mik i jego koledzy przekraczają próg dorosłości.