Żydzi z Częstochowy

Pierwsze wzmianki dotyczące żydowskiego osadnictwa w Częstochowie pochodzą z początku XVIII w. , chociaż miasto w tym okresie posiadało przywilej de non tolerandis Judaeis, który obowiązywał przez cały okres przedrozbiorowy i został zniesiony dopiero po reformach Sejmu Czteroletniego (1778 - 1782). Jeden z pierwszych zachowanych dokumentów potwierdzających ich obecność mówi o kontrakcie zawartym pomiędzy Żydem Mośkiem a burmistrzem i Radą Miasta w sprawie pożyczki na spłatę kontrybucji nałożonej na miasto przez Szwedów w 1705 roku. W zamian władze miejskie pozwoliły mieszkać Mośkowi w Częstochowie tak długo, aż zwrócą mu dług. W 1765 roku żyło w mieście 56 żydowskich rodzin wg Encyklopedia Judaica. Wartym podkreślenia jest fakt, że w połowie XVIII w. w tutejszym więzieniu przebywał Jakub Frank (1726 - 1791), słynny przywódca frankistów. Został on w 1760 roku uznany przez sąd rabinacki winnym bluźnierstwa i wysłano go do więzienia w Częstochowie, gdzie spędził 13 lat, aż do uwolnienia przez rosyjskiego generała Bibikowa. Pomimo swego uwięzienia, Jakub Frank skupił wokół siebie w Częstochowie dużą grupę zwolenników. Prawdopodobnie za rządów króla Stanisława Poniatowskiego Żydzi trudnili się drobnym handlem i tkactwem. Podlegali kahałowi w Janowie, gdzie na cmentarzu wyznaniowym chowano zmarłych z Częstochowy. Pierwszy dom modlitwy utworzono w prywatnym mieszkaniu Nachuma Bermana przy Starym Rynku 15. Został zamknięty, gdy w 1765 roku wybudowano Starą Synagogę przy zbiegu ulic Nadrzecznej 32 i Mirowskiej.