Noc generałów

(THE NIGHT OF THE GENERALS)Film wojenno - sensacyjny, 138 min, Wielka Brytania/Francja 1967Reżyseria: Anatole LitvakScenariusz: Joseph Kessel, Paul DehnAktorzy: Peter O'Toole, Omar Sharif, Donald Pleasence, Tom Courtnay, Joanna Pettet, Philippe Noiret, Christopher Plummer, Pierre Mondy, Juliette Greco, Charles Gray, Nicole Courcel i inniAnatole Litvak (1903 - 1975) przeszedł do historii głównie jako twórca zrealizowanego dla kinematografii francuskiej głośnego "Mayerlingu" (1936) z Charlesem Boyer i Danielle Darrieux w rolach głównych. Kręcił także filmy niemieckie, angielskie i amerykańskie. W randze amerykańskiego pułkownika był nawet szefem ekipy, która utrwalała na celuloidzie inwazję aliantów na Normandię. Urodził się zaś w Kijowie, a pierwszą pracę podjął w teatrze w Piotrogrodzie. Miał też w swej niezwykle barwnej biografii epizod hollywoodzki i to całkiem udany. W jego amerykańskich produkcjach występowała aktorska śmietanka przełomu lat trzydziestych i czterdziestych. Również w zrealizowanej pod koniec życia artysty "Nocy generałów" rzuca się w oczy gwiazdorska obsada. Peter O ' Toole, Omar Sharif, Donald Pleasence, Tom Courtnay, Christopher Plummer i Philippe Noiret w jednym filmie to nie byle co! W rolach epizodycznych pojawia się też kilkunastu aktorów polskich, a jednym z asystentów reżysera jest nie kto inny tylko Andrzej Żuławski. Jako że część fabuły dzieje się w okupowanej Warszawie, tłem dla poczynań bohaterów jest autentyczna Starówka, Łazienki, plac Trzech Krzyży i okolice ulicy Złotej. Za kanwę scenariusza "Nocy generałów" posłużyła wydana w 1962 roku powieść Hansa Helmuta Kirsta pod tym samym tytułem. Akcja filmu zaczyna się wiele lat po zakończeniu II wojny światowej. Inspektor Morand z policji francuskiej wznawia śledztwo w sprawie tajemniczego morderstwa popełnionego w Paryżu w 1942 roku. Kojarzy je z bliźniaczą zbrodnią, której dokonano nieco wcześniej w Warszawie. Ofiarą okrutnego zabójcy padła wówczas prostytutka, jaksię później okazało, niemiecka agentka. Jedyny świadek przestępstwa widział generalski lampas na spodniach wychodzącego od dziewczyny mężczyzny. Prowadzący wówczas dochodzenie major Grau logicznie podejrzewał, że sprawcą mordu jest jeden z urzędujących w Warszawie hitlerowskich generałów. Za gorliwość w prowadzeniu śledztwa spotkała go jednak najwyższa kara. Czy po latach Morandowi, dawnemu współpracownikowi Graua, uda się znaleźć winnych obu zabójstw?"Noc generałów" spotkała się z umiarkowanie przychylnym przyjęciem krytyki. Z jednej strony twórcom filmu wytykano dość swobodne potraktowanie historii (np. Warszawa zostaje zburzona w 1942, a nie w 1944 roku). Z drugiej jednak chwalono jawnie antynazistowską wymowę utworu i odwagę w mówieniu prawdy o bulwersujących, lukratywnych karierach nazistowskich wojskowych po kapitulacji Niemiec w maju 1945 roku.