Archiwum zbrodni Odcinek 28 - Ostatnia akcja

Streszczenie odcinka

Ten odcinek przedstawia nieznany dramat z powojennej historii Szczecina - historię byłych partyzantów, którzy w 1946 r. zorganizowali skok na kasę miejskich tramwajów. Wśród nich byli żołnierze AK i Batalionów Chłopskich. Mieli podobne życiorysy i niewiele ponad 20 lat. Uciekli do Szczecina przed nową władzą. Chcieli odnowić podziemne kontakty, pieniądze były potrzebne na broń, inni myśleli o ucieczce na Zachód. 17 lipca 1946 r. uzbrojeni i zamaskowani napadli na kasę usytuowaną w remizie tramwajowej przy Lesie Arkońskim, w momencie, gdy piętnastu konduktorów oddawało tam dzienny utarg. Część uczestników skoku została zatrzymana już następnego dnia. Prawdopodobnie wśród nich był zdrajca. "Mózg" skoku został skazany na śmierć. 10 września 1946 r. pułkownik Henryk Holde, szef departamentu Służby Sprawiedliwości w polskim wojsku, pisał do szczecińskiego sądu: "Prezydent Bolesław Bierut z prawa łaski nie skorzystał. Wyrok podlega natychmiastowemu wykonaniu". Bohaterowie tej historii są przykładem kategorii ludzi zbędnych - twierdzi Jerzy Grzelak, historyk z Muzeum Narodowego w Szczecinie, który przed kilkoma laty, pracując w IPN, badał sprawę napadu na kasę tramwajów. Ani nowe państwo polskie, ani dawni towarzysze broni nie dawali im szans na normalne ułożenie sobie życia. Nie mieścili się w stalinowskiej rzeczywistości. Poza Jerzym Grzelakiem, w tym odcinku wystąpi Krystyna Łyczywek, która przypomni atmosferę Szczecina z lat 40. Uczestnicy: dr Magdalena Semczyszyn - IPN w Szczecinie, dr Jerzy Grzelak - Muzeum Narodowe w Szczecinie, Krystyna Łyczywek, Tadeusz Wojciechowski - były żołnierz AK.