Futuryści, formiści, Nowa Sztuka

Sylwetka kolejnej, fascynującej postaci z kręgu awangardy okresu międzywojennego, zaangażowanej m.in. w ruch formistów. Leon Chwistek (1884-1944), filozof, logik, matematyk, pisarz, publicysta, malarz i teoretyk sztuki, dzieciństwo i wczesną młodość spędził w Zakopanem. Przyjaźnił się wówczas z Bronisławem Malinowskim i Stanisławem Ignacym Witkiewiczem, który w późniejszym okresie stał się jego głównym antagonistą. Ukończył Gimnazjum Klasyczne w Krakowie, następnie uczył się rysunku na tamtejszej Akademii Sztuk Pięknych pod kierunkiem Józefa Mehoffera. Studiował matematykę, fizykę i filozofię na Uniwersytecie Jagiellońskim. W 1906 roku uzyskał doktorat na podstawie pracy "O aksjomatach". Kontynuował studia na paryskiej Sorbonie, uczył się również malarstwa u Emila Antoine'a Bourdelle'a. W 1913 roku wstąpił do oddziału "Strzelca" w Paryżu. Po wybuchu I wojny światowej powrócił do Krakowa, służył w I Brygadzie Legionów Polskich. W 1916 roku poślubił Olgę Steinhaus, wielką miłość swego życia. Kiedy Władysław Dunin-Borkowski, znajomy ze "Strzelca", wyraził się o niej w lekceważący sposób, Chwistek wyzwał go na pojedynek na szable i omal nie obciął arogantowi ucha. W 1917 roku przyłączył się do grupy Formistów i stał się jej teoretykiem. Rok później ogłosił traktat pt. "Wielość rzeczywistości w sztuce". Współredagował pismo "Formiści", uczestniczył w skandalizujących wystąpieniach ruchu, drukował w jednodniówce "Nuż w bżuhu". Współpracował również ze "Zwrotnicą" i "Nową sztuką", pisał rozprawy o awangardowej plastyce, poezji, teatrze, architekturze, a jako artysta malarz realizował własną doktrynę tzw. strefizmu. Obszar jego zainteresowań i poszukiwań był niezwykle szeroki, obejmował sztukę, literaturę, pedagogikę, naukę i filozofię. Uprawiał publicystykę, w 1933 roku ogłosił zjadliwą krytykę życia umysłowego pt. "Zagadnienia kultury duchowej w Polsce". Rywalizował z Witkacym-pisarzem, tworząc eksperymentalne powieści: "Kardynał Poniflet" i "Pałace Boga". W programie Leona Chwistka wspomina jego córka, prof. Anna Dawidowiczowa.