Syzyfowe prace Odcinek 6 - 1893

Streszczenie odcinka

Rok 1893 - ostatni rok nauki Marcina Borowicza w kieleckim gimnazjum. Andrzej Radek, ośmielony wyczynem Zygiera, który po polsku wyrecytował w szkole "Redutę Ordona", ofiarowuje kolegom z tajnego kółka samokształceniowego wydobyte z ukrycia zakazane lektury. Marcin spieszy spóźniony na zebranie w starym młynie. Nagle zauważa znajomą sylwetkę. Nauczyciel Majewski usiłuje dostać się do młyna, gdzie właśnie trwa spotkanie. Borowicz z bezpiecznej odlegości obrzuca nauczyciela grudami błota, ostrzega kolegów. Chłopcy domyślają się, że wśród nich jest szpieg; Majewski szedł prosto jak po sznurku do kładki, do ruchomej deski w płocie. Obmyślają pułapkę na donosiciela. "Wtyczka" nadal działa, przekazuje inspektorowi spreparowaną informację. Policja nocą urządza nalot na stancję Przepiórzycy. Rewizja nie przynosi oczekiwanych przez władze szkolne rezultatów, a chłopcyzyskują pewność, kto ich zdradził. Umawiają się na spotkanie, by dać koledze szansę obrony. Daremnie oczekują jego przybycia; szantażowany przez inspektora donosiciel próbuje popełnić samobójstwo, trafia do szpitala. Następnego dnia uczniowie wszystkich klas rozpoczynają niemy protest. Inspektor chce przełamać zmowę milczenia, ale nie znajduje sojusznika ani w gronie pedagogicznym, ani w dyrekcji. Władze gimnazjum po raz pierwszy nie wyciągają żadnych konsekwencji wobec uczestników buntu. Marcin nadal jest zakochany w Birucie. Wystaje pod jej oknem, niby przypadkiem spotykają się w parku, krzyżują spojrzenia i uśmiechy. Gdy po maturze ze świadectwem w ręku i z bukietem kwiatów biegnie do jej domu, dowiaduje się, że Stokowscy się wyprowadzili w głąb Rosji. Kapitan dostał rozkaz przeniesienia, na nic się zdały łzy panienki. Marcin jest zrozpaczony. Jędrek, choć obrywa w zęby, próbuje pocieszać przyjaciela. Nadchodzi zima. Marcin obserwuje ludzi zapalających światełka na mogiłach bliskich. Nagle spostrzega Birutę. Dziewczyna zmierza w stronę starego parku, gdzie kiedyś się spotkali. Marcin podąża za nią krok w krok.