Czerep

Kiedy na początku lat trzydziestych odkryto w tej zimnej pustyni niezmierzone pokłady węgla, postanowiono rychło się do nich dobrać. Trzeba było jednak ludzi do pracy, dlatego początki owej Workuty - zagłębia tak dużego jak niemal ćwierć Polski, to jednocześnie początki wielkiego terroru epoki Stalina. Miliony ludzi dostało się do więzień. Arktycznych obozów w Rosji było 160. Na Workucie najwięcej. To straszne zobaczyć łagier; pamiętamy te obrazy jeszcze z odległej Kołymy, ale tu w Workucie już ich nie doświadczysz. Wspólnie z Witalijem Troszynem włóczymy się po pustkowiu. Przy każdej z kopalń winno być kilka obozów. Natrafiamy jedynie na sterty murszejących drągów, kawałki szyn, zwoje drutu kolczastego. Wszystko przykrywa dość bujna jeszcze o tej porze roślinność tundry. W ponurej scenerii przemysłowej przyglądamy się rozsianym na wielkich przestrzeniach kopalnianym zabudowaniom. Wrażenie potęguje powszechny bezruch, bo Workuta zamarła. A samo miasto? W typowych sowieckich blokowiskach mieszkało niegdyś 250 tysięcy ludzi. Niemal wszyscy żyli z węgla, lecz dziś została jedna trzecia z nich, a i ci przy okazjach opuszczają na zawsze swe domy i miasto.