Dolina nicości

Spektakl teatralny, 65 min, Polska 2010 Autor: Bronisław Wildstein Scenariusz: Wojciech Tomczyk Reżyseria: Wojciech Nowak Zdjęcia: Arkadiusz Tomiak Muzyka: Włodek Pawlik Występują: Krzysztof Globisz (Return), Mariusz Wojciechowski (Struna), Mateusz Kościukiewicz (Młody Struna), Andrzej Niemyt (Młody Return), Jerzy Schejbal (Arcybiskup), Monika Kwiatkowska - Dejczer (Regina), Anna Wojnarowska (Jola), Mariusz Bonaszewski (Leon), Jan Monczka (Witecki), Wiesław Komasa (Jesion) i inni "Dzień zaskakuje nas. Nie sposób przewidzieć wydarzenia, które za moment zmieni nasze życie. Wchodzimy na rynek od ulicy Szewskiej i idziemy w kierunku przeznaczenia, które pod postacią innej osoby nadchodzi już z drugiej strony Sukiennic. Za moment spotka nas i nic już nie będzie takie, jak wcześniej" - tak zaczyna się "Dolina nicości" Bronisława Wildsteina, "najważniejsza książka o współczesnej Polsce", jak określił ją Jarosław Gowin. Powieść, która już od chwili swej premiery wzbudziła bardzo gwałtowne polemiki i spory. Jedni uznali ją za grafomańską politgramotę, inni za utwór na miarę "Wesela" Stanisława Wyspiańskiego. Kreśląca panoramiczny, krańcowo różny od mediów "głównego nurtu", obraz polskiej rzeczywistości ostatnich dwudziestu lat, bez taryfy ulgowej odwołująca się do autentycznych wydarzeń i postaci (choć nazwiska ich literackich odpowiedników zostały oczywiście zmienione) zawiera jednak zbyt wiele wątków, by choćby w skrócie pomieścić je w spektaklu Teatru TV. Dlatego twórcy telewizyjnej adaptacji "Doliny..." postanowili skupić się tylko na tych jej fragmentach, które dotyczą relacji między dwoma przyjaciółmi: Janem Returnem i Danielem Struną. Zachęceni zgodą Bronisława Wildsteina na ten dość drastyczny zabieg, zrealizowali sceniczny moralitet o zdradzie - jej przyczynach, konsekwencjach i sposobach radzenia sobie z nimi, zarówno w wewnętrznym wymiarze ludzkiego sumienia, jak i na zewnątrz - w poczuciu odpowiedzialności (lub jej braku) za innych, którzy w wyniku owej zdrady doznali rozmaitych cierpień. Mimo, że gros fabuły osadzono w czasach PRL - u, autorom inscenizacji udało się nadać interesującej ich problematyce wymiar uniwersalny, m.in. przez odwołanie do "Ewangelii Judasza", głośnego apokryfu, a zarazem apologii zdrajcy Chrystusa. Sztuka zaczyna się podobnie jak powieść. Na krakowskiej ulicy spotykają się przypadkiem dwaj starzy przyjaciele: Jan Return, sławny dziennikarz i literat oraz Daniel Struna, wegetujący na społecznym marginesie alkoholik. W czasach studenckich było dokładnie odwrotnie - Struna był charyzmatycznym, odważnym aż do brawury przywódcą grupki młodych opozycjonistów, obiektem zazdrości kolegów i fascynacji koleżanek. Return przeciwnie - zakompleksiony, a zarazem bardzo ambitny chłopak z prowincji, mogący tylko pomarzyć o tym, co jego przyjacielowi przychodziło tak naturalnie. Po trzydziestu latach Struna jest jednak wrakiem człowieka. Gnębiony przez wyrzuty sumienia, pośród kawiarnianego gwaru powierza Returnowi swój sekret. Kiedyś, w wyniku ubeckiej intrygi uwięziony za przestępstwo kryminalne, brutalnie przesłuchiwany przez śledczych i torturowany przez współwięźniów nie wytrzymał i podpisał zobowiązanie do współpracy z SB. Po wyjściu na wolność nie potrafił się odnaleźć. Złamał życie kochającej go dziewczynie, popadł w alkoholizm. Teraz, świadom, że jego życie powoli dobiega końca postanawia przekazać Returnowi teczkę ze swoimi wierszami, których nigdy nie ośmielił się publikować. Jan, gwiazda medialnego establishmentu, jest wstrząśnięty widokiem dawnego przyjaciela. Pod wpływem zwierzeń Struny i do niego powracają obrazy z przeszłości, w tym zwłaszcza te, o których wolałby już dziś nie pamiętać.