Gdy każda łza modlitwą...

Po agresji Związku Radzieckiego na Polskę 17 września 1939 roku do niewoli sowieckiej trafiło około 250 tys. żołnierzy Wojska Polskiego, funkcjonariuszy Policji Państwowej, Korpusu Ochrony Pogranicza i innych formacji. Według sprawozdania Zarządu NKWD ds. Jeńców Wojennych i Internowanych z 5 grudnia 1943 r. , w sowieckichobozach w latach 1939 - 1941 znajdowało się ponad 130 242 jeńców polskich. Sowieci odseparowali oficerów i osadzili ich w obozach w Kozielsku, Ostaszkowie i Starobielsku. NKWD pod kierownictwem Ławrientija Berii za zgodą Józefa Stalina uznało oficerów WP za wrogów władzy radzieckiej i skazało na śmierć poprzez rozstrzelanie. Decyzja o wymordowaniu bez sądu polskich jeńców wojennych zapadła 5 marca 1940 roku. Strzałem w tył głowy zostało zamordowanych ponad 22 tys. żołnierzy, w tym także duchowni. Wśród kapelanów WP obok księży katolickichznaleźli się duchowni protestanccy, prawosławni oraz wyznawcy religii mojżeszowej z naczelnym rabinem WP. Nie wszyscy ujawnili wobec funkcjonariuszy NKWD swoją funkcję kapelańską, choć najprawdopodobniej Sowieci doskonale orientowali się w statusie przetrzymywanych jeńców. Status prawny kapelanów służby stałejlub pozostających w rezerwie w momencie wybuchu wojny był jednoznaczny, byli oni częścią korpusu oficerskiego regularnych sił zbrojnych. Na mocy konwencji międzynarodowych kapelanów nie wolno było przetrzymywać w obozie, lecz zgodnie z art. 9 p. l Konwencji Czerwonego Krzyża w miarę możliwości odesłać jak najszybciej do rodzinnegokraju. Konwencja ta głosiła także, że kapelani, podobnie jak personel sanitarny oraz przeznaczony wyłącznie do zbierania i przenoszenia rannych lub chorych, będą uszanowani i otoczeni opieką w każdym przypadku, natomiast w wyniku dostania się do niewoli nie będą traktowani jako jeńcy wojenni. Los duchownych wziętych w niewolę przez Sowietów zależał od woli Stalina, nie liczącego się z regulacjami i konwencjami zachodniej Europy. Wśród zamordowanych kapelanów (oprócz rzymskokatolików) znajdują się: mjr Baruch Steinberg (w 1939 r. naczelny rabin Wojska Polskiego, w 1933 r. objął obowiązki szefa Głównego Urzędu Duszpasterstwa Wyznania Mojżeszowego WP, w stopniu majora); ks. Jan Potocki (w 1939 r. naczelny kapelan duszpasterstwa ewangelicko - reformowanegow Wojsku Polskim, w stopniu majora, wiosną 1939 r. mianowany szefem Głównego Urzędu DuszpasterstwaEwangelicko - Reformowanego w WP); płk Edward Paszko b. Naczelny Kapelan Ewangelickiego Duszpasterstwa Wojskowego (ewangelicko - augsburskiego); ks. mjr Mikołaj Ilków, kapelan wyznania grekokatolickiego, poseł na Sejm RP, założyciel parlamentarnego Klubu Ukraińsko - Włościańskiego; pastor mjr Stanisław Patson, kapelan ewangelicki; st. kapelan ppłk. Szymon Fedoreńko, Naczelny Kapelan WP Cerkwii Prawosławnej oraz mjr Romanienko, prawosławny kapelan WP. W reportażu przypominamy postaci i historię kapelanów zamordowanych przez Sowietów, ofiary zbrodni katyńskiej.