Jajko

Co było pierwsze: jajko czy kura? W tej kwestii autor dokumentu nie pozostawia żadnych wątpliwości. I jeszcze jedno jest pewne: że jajko to prawdziwy cud natury. Jajka różnią się nie tylko wielkością, także kształtem są okrągłe, długie i wąskie, spiczaste, owalne; barwą - mogą być jasne i gładkie, niebieskie, zielone, w cętki, kropki, pręgowane, nakrapiane, plamkowane, w rozmaite desenie; twardością skorupki do zrobienia otworu w jajku strusia potrzebna jest nawet wiertarka. Dla ornitologów jajka są nie mniej ważnym przedmiotem badań niż same ptaki. W Górnośląskim Muzeum Przyrodniczym w Bytomiu znajduje się unikatowa kolekcja oologiczna, a niektóre z przechowywanych tam okazów mają grubo ponad 100 lat. Jest to zarazem jeden z największych tego typu zbiorów w Polsce. Z kolei najbardziej kolorową kolekcję jajek i równie okazałą można spotkać w Muzeum Etnograficznym w Krakowie, gdzie znajduje się wielka ekspozycja wielkanocnych pisanek: 10 tysięcy eksponatów zbieranych od XIX wieku. Głównym tematem filmu Marcina Krzyżańskiego jest właśnie Wielkanoc i nierozerwalnie łączące się z tym świętem kolorowe jajka. Pisanki w wielu kulturach uchodzą za symbol odradzającego się życia, symbol płodności, wiąże się z nimi wiele legend, są ważnym elementem ludowych tradycji i obyczajów: pisanki zawieszone w sadzie gwarantują urodzaj, pozostawione po świętach w domu chronią przed uderzeniem pioruna. Dziś wszystkie kolorowe jajka zazwyczaj nazywamy pisankami, ale dawniej nosiły różne nazwy w zależności od techniki wykonania: malowanki, kraszanki, oklejanki. Wiek najstarszych pisanek sięga pięciu tysięcy lat, pochodzą z wykopalisk w Mezopotamii. Sztuka zdobienia jaj była także znana Egipcjanom, Grekom, Rzymianom, Chińczykom. Do Europy ten zwyczaj przywieźli Persowie. Najstarsze pisanki znalezione w Polsce pochodzą z X wieku. Niekwestionowaną stolicą malowanych jaj jest u nas małopolska wieś Zalipie. Pisanki mienią się tu wszystkimi kolorami kwiatów majowej łąki. W Zalipiu istnieje Dom Malarek, gdzie kultywuje się stare tradycje, pieczołowicie przekazywane z pokolenia na pokolenie. Nikt nie wyobraża sobie Wielkanocy bez koszyczka z pisankami, który ściśle nawiązuje do polskiej tradycji obchodzenia świąt wielkanocnych. Tymczasem w początkach chrześcijaństwa Kościół traktował malowanie jaj jako zwyczaj pogański. Prawo surowo też zabraniało jedzenia jaj w Wielkanoc. Zakaz ten został oficjalnie zniesiony dopiero w XII wieku. Film dokumentalny, Polska 2007 Scenariusz i realizacja: Marcin Krzyżański Zdjęcia: Zbigniew Jarosz, Konrad Kata, Krzysztof Skrok