Królowa i Szekspir

"Mieszkałam daleko od miasta. Codziennie musiałam spędzać cztery godziny w pociągu, żeby dojechać do Buenos Aires i wrócić do domu. Pociąg często był zatłoczony, nie bardzo umiałam skoncentrować się na nauce, pewnego dnia wpadł mi w ręce tomik sztuk Czechowa. Wzięłam go ze sobą do pociągu, podczas czytania zapomniałam o całym świecie, przeczytałam całą, nie pamiętam już którą, sztukę" - mówiła w jednym z wywiadów Esther Vilar. Po autorze "Trzech sióstr" przyszła kolej na Szekspira, O'Neilla, Brechta, Nestroya, Gombrowicza. Fascynacja dramatem nie zaowocowała jednak w córce niemieckich emigrantów automatyczną potrzebą pisania. Esther Vilar (ur. w 1935) była w trakcie intensywnych studiów medycznych, nocami zaś zarabiała w szpitalu na ich dofinansowanie. Dopiero po przyjeździe do Niemiec, ojczystego kraju rodziców, sytuacja się zmieniła. Znalazłszy trochę wolnego czasu próbowała tworzyć po hiszpańsku, lecz szybko przerzuciła się na niemiecki. Mimo częstych zmian miejsc zamieszkania (Szwajcaria, Francja, Londyn, Barcelona) została przy tym języku. Zasłynęła błyskotliwym cyklem eseistycznym "Tresowany mężczyzna", "Płeć poligamiczna" i "Koniec tresury", a także prowokacyjnym atakiem na zachodni kult młodości ("Starość jest piękna") i głośną "Amerykańską papieżycą", poświęconą roli kobiety w Kościele katolickim. Pisze również powieści ("Matematyka Niny Gluckstein", "Na dziewczęcej skórze") oraz dramaty ("Speer"). Powstała w 1994 roku "Królowa i Szekspir" to klasycznie zbudowana sztuka (jedność czasu, miejsca i akcji), dotykająca problemów samotności, starości, sztuki, a przede wszystkim śmierci. Fabuła rozpoczyna się na kilkanaście godzin przed zgonem królowej Anglii Elżbiety. Monarchini zaprasza do zamku w Richmond następcę tronu Jakuba VI, króla Szkocji; arcybiskupa Whitgifta oraz sławnego dramatopisarza Williama Szekspira. Towarzyszy im opiekująca się władczynią lady Southwell. Schorowana, niedołężna, zniszczona fizycznie Elżbieta pragnie urządzić coś w rodzaju spektaklu ze sobą w roli głównej. Temat przedstawienia - godna śmierć. Onieśmielony Szekspir, gromiony pogardliwymi spojrzeniami Jakuba i Whitgifta, w ogóle się nie odzywa. Zresztą nie musi. Wydaje się bowiem, że z królową rozumie się bez słów. Zgodnie z jej życzeniem siada za stołem i próbuje pisać dramat o swej monarchini. Ta natomiast rozpoczyna "inscenizowanie" własnego zgonu. Nie ma w tym wszakże ani grama pozy czy sztuczności. Mając przed sobą zaledwie kilka godzin królowa dokonuje bilansu swego życia i panowania. Po raz ostatni też próbuje zmierzyć się z wielkimi filozoficznymi pytaniami: Czy istnieje nieśmiertelność? Czym jest śmierć? Co to znaczy umrzeć godnie? "Królowa i Szekspir" to właściwie niemal monodram, w dodatku wymagający wybitnej indywidualności aktorskiej. Jak dotąd rola Elżbiety ma w Polsce szczęście do znakomitych, wrażliwych odtwórczyń. Najpierw wybitną kreację w sztuce Vilar stworzyła na deskach łódzkiego Teatry Nowego Iwona Bielska. Teraz, przed kamerami Teatru Telewizji, czyni to Maja Komorowska. Czas: 80 min, Polska 2000 Autorka: Esther Vilar Przekład: Grażyna Dyląg, Bożena Intrator reż. Zbigniew Zapasiewicz Zdjęcia: Krzysztof Pakulski Scenografia i kostiumy: Katarzyna Proniewska - Mazurek Muzyka: Jan Zawierski wyk. Maja Komorowska (Królowa Elżbieta I), Olga Sawicka (Lady Southwell), Artur Żmijewski (Jakub VI, król Szkocji), Jan Peszek (Arcybiskup Whitgift), Leon Charewicz (William Szekspir)