Nowa Ziemia - archipelag strachu

Cykl trzech reportaży, nakręcony we współpracy TVP S. A. z niemiecką telewizją publiczną ZDF i programem satelitarnym ARTE, opowiada o ludziach żyjących na zamkniętych terenach, pilnie strzeżonych ze względu na ich strategiczne czy gospodarcze znaczenie dla byłego imperium sowieckiego. Nowa Ziemia - dziewięćsetmetrowy pas lodu, kamienia i tundry na Oceanie Arktycznym. Od ponad 40 lat najlepiej na świecie strzeżone wybrzeże. Supertajny obiekt oznaczony kryptonimem 700, zajmujący teren równy obszarowi Austrii. Tu w 1955 roku, na przylądek Minszykowo, przywieziono kilka żelaznych baraków. Dały one początek centralnemu poligonowi atomowemu Rosji, na którym 7 września 1954 roku zdetonowano pierwszą bombę. Do służby na tym terenie wybierano najzdrowszych i najodporniejszych psychicznie. Bardzo często byli to wychowankowie domów dziecka, bo o nich w razie śmierci nikt nie pytał. Takim właśnie wychowankiem domu dziecka skierowanym na Nową Ziemię w 1961 roku był Jewgienij Gaładut. Wtedy musiał złożyć przysięgę zobowiązującą go do milczenia przez 25 lat o tym, co widział i przeżył. Kiedy minął ten okres, Gaładut postanowił zdobyć dokumenty świadczące o jego służbie na Nowej Ziemi w warunkach zagrażających życiu i zdrowiu. Są mu one nieodzowne do naliczenia specjalnej emerytury. Ekipa telewizyjna towarzyszy Jewgienijowi w jego poszukiwaniach, stopniowo odkrywając przerażającą prawdę o tym, co działo się na Nowej Ziemi z ludźmi i naturą. Jest pierwszą ekipą cywilną wpuszczoną na ten obszar, by zarejestrować na taśmie przygnębiający krajobraz po atomowej bitwie. Gaładut i wędrujący z nim reporter Paweł Ogariow udają się m.in. do Archangielska i Amdermy, docierają do ludzi, którzy niegdyś służyli w supertajnym obiekcie, rozmawiają z tymi, którzy tam służą dziś lub żyją po przejściu na emeryturę. Słuchają opinii bagatelizujących radioaktywne skażenia, pokrętnych, wymijających odpowiedzi na pytania, ale też szczerych wspomnień o niefrasobliwości i krótkowzroczności w obchodzeniu się z najgroźniejszą z broni. Porusza zwłaszcza wypowiedź oficera, który na Nowej Ziemi spędził 20 lat. Nie zgodził się pokazać swej twarzy, nie ujawnił nazwiska. Żyje w poczuciu winy, bo dopiero po czasie zrozumiał, czym był centralny poligon. Jest przekonany, że ten milczący od 1990 roku obiekt, czekający w uśpieniu na rozkaz o ponownej gotowości bojowej, nawet jeśli nie doczeka się tego rozkazu, wybuchnie. Jest bowiem największą na świecie bombą ekologiczną, zbudowaną z ogromnej ilości zatopionych w oceanie odpadów radioaktywnych. Cykl reportaży, 54 min, 3 odc. , Polska/Niemcy 1997 Reżyseria: Jerzy Śladkowski Zdjęcia: Nikołaj Sidorczenko