Ołtarz św. Jana

Reportaż, pokazujący historię kościoła św. Jana w Gdańsku, a w szczególności dzieje renesansowego ołtarza, wykonanego z szarego piaskowca gotlandzkiego i brunatnego marmuru. Autorem dzieła poświęconego św. Janowi Chrzcicielowi jest Abraham van den Blocke, autor i budowniczy takich zabytków jak Złota Brama, Fontanna Neptuna czy fasada Dworu Artusa w Gdańsku. Historia kościoła św. Jana jest równie burzliwa jak historia Gdańska. Pierwsza wzmianka o istnieniu niewielkiej kaplicy pod wezwaniem św. Jana pojawiła się w 1358 roku na pocz. lat 60. XIV wieku o jurysdykcję nad kaplicą toczył się spór między proboszczami kościołów - Mariackiego i św. Katarzyny. Mocą wyroku komtura gdańskiego Giselberta von Dudulsheima kaplica św. Jana stała się filią kościoła św. Katarzyny. Od około 1360 roku trwała budowa trójnawowej świątyni. W roku 1415 zaczęła się przebudowa korpusu wschodniego. Rozpoczęto też stawianie wieży, ale jej budowę przerwał wydany w 1453 roku przez zakon krzyżacki zakaz stawiania tak wysokich budynków w okolicy zamku. Budowę sklepień i wieży dokończono jeszcze w trakcie wojny trzynastoletniej. Wtedy też kościół otrzymał formę, w jakiej istnieje do chwili obecnej. Od połowy XVI wieku kościół św. Jana stał się świątynią luterańską. Wtedy też zamówiono obecny ołtarz główny. Stanowi on dużą konstrukcję architektoniczną, trójkondygnacyjną ze zwieńczeniem. Zawiera reliefy ze scenami Paschy żydowskiej, Ostatniej Wieczerzy, scenę pokazująca Chrzest Chrystusa w Jordanie, figury św. Pawła i św. Jana Chrzciciela, a także św. Jan Chrzciciel nauczający na pustyni, obok św. Piotr i Herodiada otrzymująca ściętą głowę Jana Chrzciciela, a także relief przedstawiający św. Jana Ewangelistę, figury proroka Eliasza i Henocha. W trzeciej kondygnacji owalny relief przedstawia Zmartwychwstanie Chrystusa. W zwieńczeniu nisza, a w niej popiersie Mojżesza z tablicą dziesięciorga przykazań. Całość wieńczy Pelikan, który krwią z własnej piersi karmi dwójkę piskląt. W kościele św. Jana znajdowały się wspaniałe dzieła sztuki sakralnej, fundowane przez liczne rodziny, bractwa i fundacje cechowe. W latach 1943 - 44 wszystkie zabytki ruchome zostały dokładnie zinwentaryzowane przez niemieckich konserwatorów pod kierunkiem Jakuba Deurera i ewakuowane do obiektów sakralnych w okolicach Gdańska. Dzięki temu przedsięwzięciu zachowała się większość zabytkowego wyposażenia świątyni. Kamienny ołtarz św. Jana pozostał na miejscu do dzisiaj. Do czasu zakończenia II wojny światowej obiekt pełnił funkcje sakralne i był czynną parafią ewangelicką. W marcu 1945 r. kościół św. Jana spłonął, jednakże w zasadniczym zrębie swych murów ocalał. W czasie pożaru zwęgleniu uległy między innymi polichromie ołtarza. W kolejnych latach kościół był dewastowany i popadał w ruinę. Obecnie, kościół św. Jana jest siedzibą Centrum św. Jana, które powstało w roku 1995 w wyniku porozumienia pomiędzy Nadbałtyckim Centrum Kultury a Archidiecezją Gdańską - właścicielem kościoła św. Jana w Gdańsku. Na mocy wzajemnych uzgodnień NCK zobowiązało się do zarządzania odbudową zniszczonego obiektu w celu uruchomienia w nim miejsca łączącego funkcję sali koncertowej i wystawowej. Od początku działania w Centrum św. Jana odbywają się koncerty, pokazy, przedstawienia, wystawy i inne wydarzenia artystyczne. Kościół jest sukcesywnie odnawiany, a jednym z sukcesów jest gruntowna renowacja Ołtarza św. Jana.