Opera mydlana

Gyrgy Spiro, współczesny węgierski dramaturg i krytyk literacki, jest dobrze znany również w Polsce. Przede wszystkim jako autor "Szalbierza", wystawianej u nas z dużym powodzeniem sztuki o Wojciechu Bogusławskim. Na tym wszakże nie kończą się zainteresowania Węgra kulturą polską. Spiro ma w dorobku liczne przekłady, od Wyspiańskiego ("jest najwybitniejszym po Szekspirze dramaturgiem") do Gombrowicza. W drugiej połowie lat osiemdziesiątych wydał powieść "Iksowie", która wywołała skandal. Autora posądzono o fałszowanie historii Polski z lat 1815 - 1830 i dyskredytowanie jej wybitnych postaci, takich jak: Stanisław Staszic czy Julian Ursyn Niemcewicz. Kultura polska to nie jedyny obszar twórczych poszukiwań Spiro. W sferze jego zainteresowań mieszczą się też problemy współczesności, czego dowodzi choćby "Opera mydlana". Ta kameralna sztuka to swoisty komentarz autora do jakże aktualnej i głośnej sprawy odszkodowań wojennych dla Żydów. Główna bohaterka dramatu to czterdziestodwuletnia kobieta "po przejściach", ledwie wiążąca koniec z końcem w zaniedbanym budapeszteńskim mieszkaniu. Pewnego dnia do jej drzwi puka agent dużej firmy, zajmującej się pośrednictwem w sprawach odszkodowań. W zamian za "niewielką prowizję" (bagatela: 15 procent) oferuje całkowite zwolnienie kobiety z wszystkich biurokratycznych formalności. Ku jego zdziwieniu bohaterka reaguje agresywnie. Dla niej sam pomysł rekompensat dla Żydów jest czymś upokarzającym. Dowodzi, że cierpienia, których doświadczyli, można przeliczyć na pieniądze. Zbity z tropu akwizytor próbuje najrozmaitszych argumentacji, ale jest bezradny. Kobieta nie zamierza podpisać z nim umowy. Nie chce też odbierać odszkodowania, choć wcale nie kryje, że egzystuje na krawędzi ubóstwa. Mimo że zasadniczy temat rozmowy zostaje wyczerpany, kobieta nie wyprasza agenta z mieszkania. Wręcz przeciwnie, dyskretnie zmienia zatłuszczony szlafrok na wyjściowe ubranie, poprawia rozwichrzone włosy, ukradkiem maluje oczy. Gość również jakby powoli zapominał o celu swej wizyty. Między bohaterami rodzi się wzajemne zainteresowanie. Oboje ostrożnie zdejmują maski niechęci, wyrachowania, obłudnej "troski o dobro klienta". Ukazują swoje prawdziwe oblicza, naznaczone duchowymi ranami i bolesnymi wspomnieniami. Teatr, 64 min, Polska 2000 Autor: Gyrgy Spiro Przekład: Aniko Kiss, Stefan Zgliczyński Reżyseria: Ryszard Bugajski Zdjęcia: Zbigniew Wichłacz Scenografia: Barbara Wojtas Występują: Danuta Stenka (Kobieta), Artur Żmijewski (Mężczyzna), Zofia Rysiówna (Babcia), Sylwia Gliwa (Dziewczyna), Sławomir Orzechowski (Sąsiad), Łukasz Apostel (Chłopak)