Przerwanie działań wojennych

Teatr, 79 min, Polska 2009Scenariusz i reżyseria: Juliusz MachulskiZdjęcia: Witold AdamekMuzyka: Piotr MajchrzakAktorzy: Piotr Fronczewski (Kazimierz Iranek - Osmecki), Krzysztof Stelmaszyk (Erich von dem Bach), Jerzy Schejbal (Zygmunt Dobrowolski), Adam Woronowicz (Alfred Korczyński), Grzegorz Damięcki (Franciszek Herman), Marek Kalita (Goltz), Krzysztof Banaszyk (Fischer), Ireneusz Czop, Paulina Chruściel, Marek Łukasik Przedpremierowy pokaz spektaklu "Przerwanie działań wojennych" odbył się w Muzeum Powstania Warszawskiego. Sztuka powstała na podstawie wspomnień Kazimierza Iranka - Osmeckiego, znanych pod tytułem "Ostatni akt" i opublikowanych w wydanym w Polsce zbiorze "Powołanie i przeznaczenie". To zapis kilkunastu godzin dramatycznych negocjacji w sprawie zakończenia powstania warszawskiego, prowadzonych przez polskich oficerów z niemieckim generałem von dem Bachem. Tytuł spektaklu zwraca uwagę na fakt, że zakończenie powstania było przerwaniem działań wojennych, a nie kapitulacją. Widz jest świadkiem profesjonalizmu polskich oficerów, świetnie przygotowanych do rozmów i starających się wywalczyć jak najkorzystniejsze dla polskiej strony warunki. "Ci panowie potrafili się wznieść ponad to całe cierpienie i jak rasowi negocjatorzy wynegocjować dla kilkudziesięciu tysięcy powstańców i ludności cywilnej to, że przeżyli" - powiedział Machulski - "To nieznana chlubna karta polskiej historii. Zrobili wszystko, co dało się zrobić." W myśl negocjacji, Niemcy uznali żołnierzy Armii Krajowej za jeńców wojennych, dzięki czemu zostały im przyznane prawa kombatanckie. Ludność cywilna miała być chroniona i traktowana zgodnie z konwencjami wojennymi. Ten drugi warunek został przez hitlerowców złamany. Cywilna część Warszawy, jej mieszkańcy zostali osadzeni w obozie w Pruszkowie, skąd masowo wywożono ich do obozów koncentracyjnych i na przymusowe roboty. Spektakl rozpoczyna się sceną przyjazdu polskich oficerów do dworku w Ożarowie pod Warszawą, gdzie 2 października 1944 r. dochodzi do spotkania Ericha von dem Bacha, głównodowodzącego wojsk niemieckich w Warszawie, i szefa jego sztabu, pułkownika Goltza z pułkownikiem Kazimierzem Irankiem - Osmeckim, szefem delegacji Armii Krajowej, któremu towarzyszą: podpułkownik Franciszek Herman, podpułkownik Zygmunt Dobrowolski oraz porucznik Alfred Korczyński, tłumacz strony polskiej. Członkowie delegacji przybywają z rozkazem dowódcy powstania, generała Bora - Komorowskiego, który upoważnił ich do przeprowadzenia pertraktacji i podpisania umowy o złożeniu broni przez oddziały Armii Krajowej walczące w Warszawie. Pełen podziwu dla umiejętności dowódczych generała, a także dla bitności żołnierzy AK, von dem Bach gratuluje decyzji o kapitulacji. Te słowa wzburzają pułkownika Iranka - Osmeckiego, który chłodno poprawia gospodarza, mówiąc zdecydowanym tonem nie o kapitulacji, lecz o przerwaniu działań wojennych. Ten zdecydowany ton utrzyma do samego końca trudnych negocjacji. Juliusz Machulski kończy swój spektakl fragmentem archwalnego filmu z powstania. Kazimierz Iranek - Osmecki po wojnie osiadł w Londynie, nie przyjął awansu na generała. Zmarł w 1984 r. w wieku 86 lat. Zygmunt Dobrowolski po wojnie wrócił do karju, zmarł w 1972 r. w Zabrzu, przeżywszy 75 lat. Franciszek Herman był sądzony w 1951 r. w tzw. procesie generałów. Zmarł rok później w mokotowskim więzieniu, mając 48 lat.