Rozmowy z katem

Drzwi celi w więzieniu na ul. Mokotowskiej otwierają się ze szczękiem. Dwóch więźniów wstaje, aby powitać nowego towarzysza niedoli. Pierwszy przedstawia się jako Gustaw Schielke z policji kryminalnej. "Ich bin Stroop, przez dwa"o", imię Jurgen, Generalleutnant, po waszemu generał dywizji" - wyjawia przybyszowi drugi, po oficersku wyprostowany. "Kazimierz Moczarski, kapitan Armii Krajowej, szef działu dochodzeniowo - śledczego Kierownictwa Walki Podziemnej" - nie zwleka z przedstawieniem się nowy więzień. Niemiecki generał i Polak przez chwilę mierząsię spojrzeniami, być może zastanawiając nad losem, który przywiódł dwóch niedawnych śmiertelnych wrogów dojednej celi... Losowi ktoś dopomógł. Tuż po wojnie Moczarski, jak wielu innych AK - owców, został aresztowany przez Urząd Bezpieczeństwa. Komunistyczne władze oskarżyły go o prześladowanie i likwidację lewicowców. Był wielokrotnie przesłuchiwany i torturowany. Wreszcie, po trzech latach za kratami, złośliwość i przewrotność oficerów śledczych lubiących znęcać się nad więźniami także psychicznie, doprowadziła do osadzenia Moczarskiego w jednej celi z hitlerowskim zbrodniarzem. Jurgen Stroop, zwany "katem warszawskiego getta", oczekiwał na karę śmierci i był skory do rozmów, pełen otwartej szczerości. Jego opowieść obejmowała zarówno odległe dzieciństwo w rodzinnym mieście Detmold, gdzie Jurgen podziwiał wysoki pomnik pogromcy rzymskich legionów w Lesie Teutoburskim, wodza germańskiego plemienia Cherusków, jak i lata dorosłości. Wyjaśniał Moczarskiemu etapy swojej kariery w SS, zwierzył się ze swej miłości do Polki, którą porzucił dla możliwości awansów. Stroop nie szczędził także najdrobniejszych szczegółów z krwawej akcji likwidacji warszawskiego getta. Nawet wspominając okrutną śmierć matek i dzieci, nie odczuwał wyrzutów sumienia, ślepo wierny ideom nazizmu i walki rasowej. Oddał jednak żydowskim powstańcom, że walczyli z wielką odwagą i determinacją. Dzielenie więziennej celi z hitlerowskim zbrodniarzem wojennym stanowiło prawdziwą mękę dla żołnierza AK. Choć opowieści Stroopa mroziły krew w żyłach słuchacza, Moczarski, przed wojną dziennikarz, słuchał go z uwagą. Po latach uniewinniony i wypuszczony na wolność, zdecydował się utrwalić te wspomnienia we wstrząsającej książce "Rozmowy z katem". Dzieło to, pomimo wielu wydań, było jak dotąd adaptowane tylko na potrzeby teatru. Najgłośniejszą z inscenizacji zrealizował w warszawskim Teatrze Powszechnym Andrzej Wajda. Wówczas jednak cenzura nie pozwoliła na pełne przedstawienie wszystkich wątków dramatu. Obecnie reżyser Maciej Englert miałjuż pełną swobodę. W jego telewizyjnej adaptacji prozy Moczarskiego rolę żołnierza AK zagrał Andrzej Zieliński, zaś w "kata" Stroopa wcielił się Piotr Fronczewski. Teatr TV, 83 min, Polska Autor: Kazimierz MoczarskiReżyseria: Maciej EnglertZdjęcia: Michał EnglertScenografia i kostiumy: Marcin StajewskiMuzyka: Zygmunt KoniecznyWystępują: Andrzej Zieliński (Kazimierz Moczarski), Piotr Fronczewski (Jurgen Stroop), Sławomir Orzechowski (Gustaw Schielke), Marek Kasprzyk (Józef Różański), Maciej Wojdyła (Roman Romkowski), Grzegorz Wojdon (Józef Dusza), Zbigniew Suszyński (Eugeniusz Chimczak) oraz Danuta Szaflarska, Andrzej Niemirski, Marcin Jędrzejewski, Arkadiusz Oliwiński, Grzegorz Szcześniak, Grzegorz Milczarczyk, Juliusz Chrząstowski, Bartosz Picher, Marcin Sitek, Aleksander Wysocki