Samobójca

To sztuka o tym, dlaczego nie przestawaliśmy żyć, chociaż wszystko popychało nas do samobójstwa powiedziała kiedyś o Samobójcy Nadieżda Mandelsztam. Napisana pod koniec lat 20. ubiegłego wieku tragikomedia Nikołaja Erdmana nie spodobała się Stalinowi, który zabronił jej wystawiania. Mimo to zarówno Samobójca, jak i wcześniejsza sztuka Erdmana Mandat obrosły legendą. Krążyły w drugim obiegu życia teatralnego, co celniejsze kwestie stały się znanymi powiedzonkami. To było wszakże dla Erdmana za mało. Sfrustrowany porzucił dramatopisarstwo. Zaczął pracować dla filmu. Szczęście się do niego uśmiechnęło. Został współscenarzystą takich przebojów radzieckiej kinematografii jak Świat się śmieje i Wołga, Wołga. Za Śmiałych ludzi otrzymał nawet nagrodę państwową. Dwa lata przed śmiercią pisarza, w 1968 roku, pojawiła się szansa opublikowania Samobójcy w czasopiśmie Tieatr. Niestety, znów skończyło niczym. Zakazany w ZSRR został odkryty i doceniony na Zachodzie. W 1969 roku Samobójcę wystawiono w RFN, trzy lata później we Włoszech, a następnie w innych krajach. Dopiero w 1982 roku odbyła się prapremiera rosyjska. W Polsce sztuka weszła do obiegu scenicznego w 1987 roku. Zyskała spory rozgłos, co zaowocowało intrygującymi spektaklami, m. in. Jerzego Jarockiego we wrocławskim Teatrze Współczesnym i Andrzeja Rozhina w stołecznym Ateneum. Telewizyjna inscenizacja Kazimierza Kutza z popisową rolą Janusza Gajosa jest ich godnym ukoronowaniem. Związek Radziecki, późne lata dwudzieste. Siemionowi Siemionowiczowi Podsiekalnikowowi coraz trudniej znaleźć motywację do życia. Już rok jest bez pracy, jego rodzina (żona i teściowa) cierpi biedę, szans na poprawę losu nie widać. Jedynymi podporami siermiężnej egzystencji Siemiona są: pasztetówka i marzenie o zarabianiu grą na helikonie. Niestety, to drugie również szybko kończy się gorzkim rozczarowaniem. W związku z tym Podsiekalnikow zaczyna głośno rozmyślać o samobójstwie, czym wprawia w przerażenie żonę, teściową i sąsiadów. Jednak wkrótce, paradoksalnie, chęć skończenia ze sobą sprawia, że życie Siemiona nabiera barw. Staje się popularny, o jego względy zabiegają artyści i przedstawiciele inteligencji, duchowni i handlowcy, nie mówiąc już o atrakcyjnych kobietach.