Tam, gdzie wschodzi słońce

ZALICZKA Z AMERYKI Film dokumentalny, 20 min, OTV Szczecin 2002 Autorki: Joanna Tryniszewska - Obłoj, Joanna Pieciukiewicz Filmowa opowieść o poszukiwaniu drogocennej kopii obrazu Matki Boskiej Ostrobramskiej oraz o historii, współczesności i niepowtarzalnej atmosferze Wilna i okolic, a także o losach Polaków związanych z tą ziemią. Na jednej z wystaw przygotowanych przez wileńską Galerię Polską "Znad Wilii" pokazano fotografie przedwojennego Wilna i jego mieszkańców. Autorki programu zaintrygowało zdjęcie prezentujące dużych rozmiarów obraz Matki Boskiej Ostrobramskiej w witrynie warsztatu zdobniczego z adnotacją: Rok 1933. Postanowiły wyjaśnić, jak to się stało, że najsłynniejszy kresowy wizerunek Madonny trafił w tak nietypowe miejsce i gdzie się obecnie znajduje. Poszukiwania rozpoczęły od ustalenia tożsamości właścicieli warsztatu. Okazało się, że byli nimi Polacy, a pracownia mieściła się przy jednej z najstarszych wileńskich ulic, przy której niegdyś mieli swoje rezydencje najbardziej wpływowi możnowładcy - Radziwiłłowie, Sapiehowie, Pacowie. Dziś w lokalu, gdzie mieścił się warsztat, funkcjonuje sklep i nikt nie pamięta dawnych właścicieli ani obrazu w witrynie. Autorki nie dają jednak za wygraną: odwiedzają archiwa miejskie i państwowe, kościół św. Teresy, przy którym znajduje się kaplica z obrazem Matki Boskiej Ostrobramskiej, wreszcie podwileńską wieś Mejszagoła, gdzie pracuje blisko stuletni polski kapłan - on powinien wiele pamiętać. Rzeczywiście, prałat Józef Obrembski jest żywą kroniką historii tych ziem, za jego radą udają się do kościóła franciszkanów w Wilnie, który w czasie wojny udzielał schronienia i pomocy Polakom ze Wschodu. Proboszcz parafii wyjaśnia zagadkę tajemniczej kopii i jej losów. Kopię obrazu zamówił u wileńskich zdobników Polonus z Ameryki, który w 1927 roku przyjechał do miasta na koronację wizerunku Pani Ostrobramskiej. Zostawił rzemieślnikowi duży zadatek, a ten wykonał replikę obrazu w naturalnej wielkości, zużywając 9 kilogramów srebra i złota oraz szlachetnych kamieni. Zleceniodawca nigdy jednak nie zgłosił się po odbiór dzieła. Rodzina wystawiła więc cenną kopię w witrynie warsztatu. Kiedy wybuchła wojna, córka zdobnika oddała ją na przechowanie franciszkanom, a ci ukryli obraz w klasztornej zakrystii. Po dramatycznych wydarzeniach ostatniej wojny oraz w następstwie rozwoju sytuacji na Wschodzie po wyzwoleniu, franciszkanie stracili klasztor i kościół w Wilnie. Cudem udało się im jednak zachować kopię obrazu Ostrobramskiej Pani i przewieźć ją szczęśliwie do kraju pomimo restrykcji sowieckich władz. Obecnie wizerunek znajduje się w kaplicy św. Anny w Gdańsku, a jego czciciele starają się o utworzenie tam Sanktuarium Matki Boskiej Ostrobramskiej. Film przedstawia również powojenne dzieje kresowej Madonny i jej drogę na Wybrzeże.