Już nie (tylko) Zetor i Belarus. Tak zmieniło się polskie rolnictwo pod względem ciągników i innych maszyn przez 20 lat w UE

Wjeżdżając dziś na podwórko polskiego gospodarstwa zobaczymy tam zarówno stare Ursusy i Zetory, jak o nowe traktory marek Case, New Holland czy John Deere. Samo podwórko dziś częściej, niż 20 lat temu jest utwardzone, uporządkowane, z panelami fotowoltaicznymi w ogrodzie lub na dachu.

Skupimy się jednak tym razem na samym parku maszynowym i zmianom, które dokonały się na przestrzeni ostatnich ok. 20 lat. Około, ponieważ bazujemy na danych Powszechnego Spisu Rolnego w 2002 oraz 2020 roku, a jak pamiętamy, Polska weszła do Unii Europejskiej 1 maja 2004 roku.

Wejście do UE oznaczało ogromny zastrzyk gotówki z unijnych programów rozłożonych na lata, z mnóstwem biurokracji, wymogów, zaświadczeń i wniosków. Zdeterminowani i cierpliwi skorzystali, zmodernizowali gospodarstwa, wyspecjalizowali się, poprawili konkurencyjność. Wielu nadal spłaca kredyty na tę część, które nie była dotowana z unijnych środków.

Początek nowego tysiąclecia, Polska przygotowuje się do przystąpienia do UE. Widać to nawet w sposobie prezentowania danych statystycznych. GUS, prezentując wyniki Powszechnego Spisu Rolnego 2002, we wstępie zaznaczał:

W pracowaniu po raz pierwszy przedstawiono klasyfikację polskich gospodarstw rolnych według kryteriów stosowanych w Unii Europejskiej (tzw. typologia gospodarstw rolnych). Wzbogaciło to prezentowaną charakterystykę gospodarstw i pozwala na ich porównywanie z gospodarstwami krajów członkowskich UE.

Cofnijmy się do roku 2002 i ówczesnego spisu rolnego. Wówczas mamy w Polsce 2,9 mln gospodarstw rolnych (łącznie z działkami rolnymi oraz właścicielami zwierząt gospodarskich), dla porównania dziś gospodarstw jest ok. 1,3 mln. Z każdym spisem ta liczba spada.

GUS podawał: „Ogółem w gospodarstwach było 1364,6 tys. szt. ciągników, w tym w gospodarstwach indywidualnych 1340,1 tys. sztuk”. Na 1 ciągnik przypadało w 2002 roku 12,4 ha, w 1996 r. 13,7 ha. Według danych GUS z 2020 r. powierzchnia użytków rolnych przypadająca na 1 ciągnik utrzymuje się na poziomie ok. 10 ha.

Wyniki PSR 2020 pokazały, że w gospodarstwach rolnych znajdowało się 1 448 tys. ciągników rolniczych.

Jakie mocy ciągniki dominowały? Rzeczoznawcy urzędu statystycznego wskazywali w 2002 r.: „Rozpatrując wyposażenie rolnictwa w ciągniki z uwzględnieniem ich mocy, należy stwierdzić, że najwięcej jest użytkowanych ciągników o mocy w przedziale 25 - 40 kW (34,7% ogółu ciągników), następnie 40 - 60 kW (27,6%) i 15 - 25 kW (24,4%), a najmniej ciągników o mocy powyżej 100 kW (2,2%)”.

Maszyny i urządzenia rolnicze w danych GUS z 2002 r.:

• 123,8 tys. szt. kombajnów zbożowych,
• 81,4 tys. szt. kombajnów ziemniaczanych,
• 32,5 tys. szt. kombajnów buraczanych,
• 540,8 tys. szt. rozsiewaczy nawozów i wapna
• 504,2 tys. szt. rozrzutników obornika

Według Powszechnego Spisu ROlnego 2020:

• 167 tys. kombajnów zbożowych,
• 60 tys. kombajnów ziemniaczanych,
• 11 tys. kombajnów buraczanych,
• 462 tys. opryskiwaczy polowych,
• 52 tys. opryskiwaczy sadowniczych

Pierwszym, jeszcze przedakcesyjnym programem na rzecz rolnictwa i rozwoju obszarów wiejskich był SAPARD. Jego realizacja rozpoczęła się w lipcu 2002 roku. Następnie był Sektorowy Program Operacyjny - Rolnictwo 2004-2006, a w kolejnych latach Programy Rozwoju Obszarów Wiejskich 2007-2013, 2024-2020, obecnie Plan Strategiczny dla WPR 2023-2027.

W opracowaniu Rynek ciągników rolniczych w Polsce w latach 2001-2012 trzej badacze (Stanisław Zając, Waldemar Izdebski, Jacek Skudlarski, Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa im. Stanisława Pigonia w Krośnie, Politechnika Warszawska, Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie) prześledzili zmiany na tym rynku.

Nie mieli wątpliwości, że popyt na ciągniki rolnicze był skutkiem zmian, które zachodziły na polskiej wsi. To właśnie dzięki funduszom unijnym rósł popyt na ciągniki rolnicze, które można było kupić z dotacją.

Co warte zaznaczenia, w tym okresie wzrósł popyt na ciągniki rolnicze o dużej mocy. Od 2006 roku największy popyt był na ciągniki rolnicze z silnikiem o mocy 59-75 kW.

„W analizowanym okresie produkcja ciągników wynosiła 66 203 szt. a największy udział (57,9% – 38 299 szt.) miały ciągniki o najmniejszym zakresie mocy 18-37 kW. Do kraju sprowadzono łącznie 120 415 szt. nowych ciągników rolniczych, co stanowiło 181,9% ciągników produkcji krajowej. Podaż nowych ciągników rolniczych wynosiła 149 562 szt. W latach 2001-2012 na krajowy rynek trafiło łącznie 49 307 używanych ciągników rolniczych, co stanowiło 33,0% podaży nowych ciągników rolniczych”.

Wzrost liczby kupowanych ciągników rolniczych uważa się za ważny wskaźnik dla całego rynku maszyn rolniczych. Dlaczego? Do mocniejszego ciągnika można dostosować pozostałą część parku maszynowego, która może być nowocześniejsza i wydajniejsza. Dziś to również nacisk na precyzję. Sprzedaż rośnie, gdy realizowane są kolejne nabory pozwalające uzyskać dofinansowanie zakupu.

Przywołani badacze na podstawie danych Centralnej Ewidencji Pojazdów i Kierowców wyliczyli, że od 2005 do końca 2012 roku zarejestrowano w Polsce 111 128 nowych ciągników rolniczych.

Zwracają uwagę, że w szczytowym okresie przyznawania dofinansowania z PROW rejestracja nowych ciągników praktycznie podwoiła się w porównaniu do 2005 roku.

„Na poziomie poszczególnych marek widać duże różnice wzrostowe oraz spadkowe w analizowanym okresie. Rejestracja ciągników Belarus rosła szybko w latach 2005-2007 do 3043 szt., aby potem zacząć spadać. Natomiast od 2005 roku nastąpił regularny wzrost rejestracji ciągników rolniczych marki New Holland aż do 3640 szt. w 2012 roku. Polscy rolnicy wykazują duże przywiązanie do czeskiej marki Zetor. Rejestracja tych ciągników jest na poziomie 2000 szt. rocznie”.

Najczęściej kupowane nowe ciągniki rolnicze w 2005 r.

• Zetor 2048 szt.
• Belarus 1748 szt.
• Ursus 811 szt.
• New Holland 771 szt.
• John Deere 570 szt.

Dla porównania w 2023 roku najczęściej rejestrowane były nowe traktory marek: (dane CEPiK w opracowaniu Polskiej Izby Gospodarczej Maszyn i Urządzeń Rolniczych):

• New Holland - 1794 szt.
• John Deere - 1555 szt.
• Kubota - 1195 szt.
• Deutz Fahr - 913 szt.
• Case IH - 715 szt.

Rejestracja nowych ciągników rolniczych w poprzednich latach:

• 2007 - 13 878 szt.
• 2009 - 13 710 szt.
• 2011 - 16 774 szt.
• 2012 - 19 137 szt.
• 2013 - 14 968 szt.
• 2014 - 14 556 szt.
• 2015 - 12 303 szt.
• 2016 - 8 761 szt.
• 2017 - 10 712 szt.
• 2018 - 9 064 szt.
• 2019 - 8 714 szt.
• 2020 - 9 937 szt.
• 2021 - 14 178 szt.
• 2022 - 11 727 szt.
• 2023 - 10 300 szt.

Rzeczoznawcy GUS w raporcie z PSR 2020 zwrócili uwagę na jeszcze jedno ważne zagadnienie:

„W małych gospodarstwach utrzymanie, czy zakup drogich maszyn jest nieopłacalne. Tańszym i lepszym rozwiązaniem jest wynajem sprzętu. Świadczy o tym wysoki odsetek gospodarstw (ok. 70%), w których użytkownicy zadeklarowali korzystanie z maszyn będących własnością innych gospodarstw, spółdzielni lub firm usługowych”.

Jesteśmy na Google News. Dołącz do nas i śledź Portal Strefa Agro codziennie. Obserwuj Strefę Agro!